Akpınarbeleni (Yıldızeli-Sivas) altın cevherleşmesinin jeolojisi

Abstract

Akpınarbeleni altın cevherleşmesi, Sivas'ın batısında bulunan Yavu ilçesinin yaklaşık 15 km kadar güneyinde, Akpınarbeleni Köyü çevresinde yeralmaktadır.Yörede, Akdağmadeni metamorfitlerine ait şist ve mermerler yüzeylemekte olup yerel olarak Akpınarbeleni şistleri ve Tepesidelik Tepe mermerleri şeklinde adlanmışlardır. Bu birimler, inceleme alanının güney kesimlerinde Tersiyer yaşlı Tokuş Formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir. İnceleme alanının doğusunda Davulalan Siyeniti, batısında ise Karapir-Ortaköy granitoyidi bulunmaktadır. Fakat inceleme alanı içinde herhangi bir plutonik kayaç yüzeylememektedir.İnceleme alanı D-B eksen doğrultulu bir antiklinal üzerinde bulunmakta olup birbirine paralel birkaç tane küçük antiklinal ve senklinal belirlenmiştir.İnceleme alanı içinde; Akdağmadeni metamorfitlerine ait Akpınarbeleni şistleri ile Tepesidelik Tepe mermerlerinin dokanağında yerel yığışımlar ve mermerler içinde gelişmiş kırık zonları boyunca damar ve damarcıkları şeklinde cevherleşmeler gözlenmektedir. Şistler ile mermerlerin dokanağında gözlenen yerel cevher oluşumlarında kolloform dokulu pirit ve fahlerz oluşumları gözlenmekte olup bu minerallerin şistlerin köken kayaçlarının çökeldiği metamorfizma öncesi sedimanter ortamda sin-sedimanter olarak oluştuklarına işaret etmektedir. Yine benzer şekilde, şist-mermer dokanağı boyunca gözlenen manyetit kafalarının metamorfizma öncesi sedimanter ortamda kimyasal sedimanter süreçlerle çökelmiş ve metamorfizma geçirmiş oluşumlar olmaları olasıdır.Damar ve damarcıklar içindeki dolguların metamorfizmadan daha sonraki bir zamanda gelişmiş hidrotermal çözelti faaliyetleri ile sıcak sular ile çözülüp faylar ve kırık çatlaklar boyunca çökeltilmeleri şeklinde oluşmuşlardır. Bu tip cevherleşmeler içinde; limonit dolguları ve nabit altın belirlenmiş olup birincil sülfürlü mineraller gözlenmemiştir. Kimyasal analizlerde bazı örneklerin; As, Cu, Fe, Mo, Pb, Zn, Sb ve W içerikleri yüksek olmakla birlikte bu elementlere ait minerallerin gözlenmemesi oluşmuş minerallerin yüzeysel koşullarda bozundukları şeklinde değerlendirilmiştir.Sonuç olarak, cevher damar ve damarcıklarının; metamorfizma, kıvrımlanma ve kıvrımlanma sırasında oluşmuş kırık ve çatlakların oluşumundan daha sonra epijenetik olarak oluştukları, derinlerde yerleşmiş olabilecek intrüzif sokulumların hidrotermal çözeltiler için ısı kaynağı olabilecekleri, magmatik kökenli veya ısınan yüzey kökenli suların metamorfik kayaçlardan çözdükleri; Au, As, Cu, Fe, Mo, Pb, Zn, Sb ve W gibi elementlere ait iyonları taşıyıp mermerler içindeki belirtilen kırık ve çatlaklar içinde çökelttikleri, oluşan cevher minerallerinin yüzeysel koşullarda tamamen bozunarak yok oldukları, limonitik dolguların pirit, kalkopirit ve arsenopiritlerden serbestleşen Fe iyonlarının tutuklanması ile nabit altınların ise arsenopiritlerden serbestleşen altının tutuklanması sonucu oluştuğu değerlendirilmiştir.

Akpınarbeleni gold mineralization is located around Akpinarbeleni Village, about 15 km south of Yavu district at the west of Sivas.In the region, the schists and marbles of the Akdağmadeni metamorphics are exposed and are locally named as Akpınarbeleni schists and Tepesidelik Tepe marble. These units are unconformably covered by the sediments of Tertiary aged Tokuş Formation in the southern parts of the study area. Davulalan Siyenite and Karapir-Ortaköy granitoid cropt out n the east and in the west of the study area, respectively. However, no plutonic rock was observed in the study area.The study area is located on the axis of an anticlineoriented E-W directionwihich includes several small anticlines and synclines. Within the study area; ore occurences are observed as small aggregations along the contact between Akpınarbeleni schists and Tepesidelik Hill marbles and as veins and veinlets within the fractures and fissures developped within the Tepesidelik Hill marbles. Pyrite and fahlerz with colloform texture within the ore small aggregations occured along the contact between Akpınarbeleni schists and Tepesidelik Hill marbles indicate that this type of ore occuredbysyn-sedimentary processes within the sedimentary environment where the original rocks of the schists and marbles were deposited. Similarly, it is possible that the magnetite heads observed along the schist-marble contact were deposited by sedimentary processes in the pre-metamorphic sedimentary environment and were metamorphosed.The fillings in the veins and veinlets were formed by post-metamorphic hydrothermal activities which dissolved the metallic ions from the metamorphics and precipitated through faults and fractures. In this type of mineralizations; limonite fillings and native gold were determined,but primary sulfide minerals were not observed. Although the contents of As, Cu, Fe, Mo, Pb, Zn, Sb and W are high in some of the samples chemically analysed, the absence of ore minerals may be explained as weathering of these minerals at surficial environment.As a conclusion, ore veins and veinlets were epigenetically occured in host marbles later than metamorphism, folding and fold related fractures, deep seated possible intrusive rocks have acted as heat source for hydrothermal fluids with magmatic or surface-origin, these hydrothermal fluids dissolved; Au, As, Cu, Fe, Mo, Pb, Zn, Sb and W from metamormhic rocks and carried and precipitated along the mentioned fractures and fissures. The precipitated primary minerals of these elements weathered in surficial conditions and limonite and native gold were formed by the reprecipitation of iron and gold ions released from pyrite, chalcopyrite and arsenopyrite.