İnmeli hastaların primer bakım vericilerinin bakım yükü ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Amaç: İnme; bireyin fonksiyonel bağımsızlık düzeyini etkileyen, bireyde nörolojik defisitler meydana getiren kronik bir hastalıktır. İnme sonrası yaşanılan bu durum hastanın yaşam kalitesini düşürmekte aynı zamanda bakım vericiler için bakım yükü oluşturmaktadır. Bu araştırma, evde bakım alan inmeli hastaların bakım vericilerinin bakım yükünü ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır.Yöntem: Bu kesitsel araştırma Ekim-Aralık 2015 tarihlerinde Muğla'da bir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Evde Bakım Hizmetleri Birimine kayıtlı inmeli hastaların evlerinde yapılmıştır. Çalışmaya ilgili tarihlerde birime kayıtlı toplam 102 hasta ve bakım vericilerden çalışmayı kabul eden 90 hasta ve bakım vericisi ( %88. 2 ) dâhil edilmiştir. Verilerin toplanmasında hasta ve bakım vericilerin demografik özellikleri ile bakım yükünü etkileyen faktörleri içeren soru formu, Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği ve Barhel Günlük Yaşam Aktiviteleri İndeksi kullanılmıştır. Araştırma için etik kurul onayı, kurum izni, hasta ve primer bakım vericilerden bilgilendirilmiş onam alınmıştır. Verilerin analizinde Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis ve Korelasyon analiz testleri kullanılmıştır.Bulgular: Bakım verenlerin büyük çoğunluğu; kadın ( %81,1 ), ≥45 yaş ( %73,3), ilkokul-ortaokul mezunu (%57,8), evli (%84,4) olup ve başka bir işte ( %82,2 ) çalışmaktadır. Bakım verenlerin bakım yükü hafif derecede ( 37,41 ±12,26 ) bulunmuştur. Bakım vericilerden, bir işte çalışan ( zMWU = -2,324, p=0,020 ), kronik bir hastalığı olan ( zMWU= -2,168, p= 0,030 ), hasta ile aynı evi paylaşan ( zMWU= -2,752, p=0,006 ) ve birinci derecede hasta yakını olanların ( zMWU = -2,069, p = 0,039) bakım yükünün yüksek olduğu belirlenmiştir. Yaş ( zMWU = -1,457, p = 0,145 ), cinsiyet ( zMWU = -0,691, p = 0,489 ), eğitim durumu ( χ2KW=0,348, p= 0,840 ), medeni durum ( zMWU = -1,014, p = 0,311 ), bakım verme süresi ( χ2KW = 4,340, p= 0,114 ), günlük bakım verme saati ( χ2KW = 5,439, p = 0,066 ) ve hasta bakımıyla ilgili eğitim alma durumu ( zMWU = -0,402, p = 0,699 ) gibi değişkenlerin ise, bakım yükü puan ortalamaları arasında bir farkın olmadığı belirlenmiştir. Barthel günlük yaşam aktiviteleri indeksi puan ile bakım verme yükü ölçeği puanı korelasyonunu incelediğimizde istatistiksel açıdan anlamlı negatif bir ilişkinin bir ilişki olduğu belirlenmiştir ( p=0,035, r= - 0,192 ).Sonuç: Evde bakım alan inmeli hastaların bakım yükü hafif derecededir. Bakım verenin; başka bir işte çalışıyor olması, kronik bir hastalığa sahip olması, hastayla aynı evde yaşaması, birinci derecede hasta yakını olması gibi faktörlerin bakım yükünü arttırdığı belirlenmiştir. Bakım yükünü arttıran faktörlerin bakımın planlanmasında dikkate alınması hasta ve bakım vericilerin yaşam kalitesini arttıracaktır.Anahtar kelimeler: İnme, bakım yükü, bakım yükünü etkileyen faktörler.

Purpose: Stroke is a chronical disease that affects the functional independence level of individuals and often leads to neurological deficits. It may cause a decrease in the quality-of-life of patients and it also results in an increased burden on caregivers. The study was conducted to determine caregiver burden and factors affecting care burden of caregivers of patients with stroke receiving home care.Methods: A cross-sectional study was performed at the homes of stroke patients enrolled in a `Home Health-Care Unit` of an Education and Research Hospital between October and December, 2015. Only 90 patients and their caregivers of 102 patients who gave their consent to study were included. In data collection, a questionnaire including demographic characteristics of patients and their caregivers with factors affecting caregiver burden, Zarit Caregiver Burden Scale and Barthel Index of Activities of Daily Living were used. The results were analyzed by Mann-Whitney U test and Kruskal-Wallis test.Results: We found that caregivers of patients with stroke had a lightly care burden ( 37.41 ±12.26 ). It has been identified that caregivers who have worked in another job ( z = - 2.324, p = 0.02 ), have a chronical disease ( Z = -2.168, p = 0.03 ), those who living with the patient ( z = -2.752, p = 0.006 ), being the first-degree relative ( z = -2.069, p = 0.039 ), and those who have difficulty in providing all the self-care needs of the patient ( χ2= 16.726, p= 0.001 ) had a highly care burden. It was not any significant differences between mean score of caregiver burden and age ( z = -1.457, p = 0.145 ), gender ( z = -0.691, p = 0.489 ), educational status ( χ2 = 0.348, p = 0.840 ), marital status (Z = -1.014, p = 0.311 ), caregiving period ( χ2 = 4.340, p = 0.114 ), duration of daily caregiving ( χ2=5.439, p = 0.066 ), and training about patient care ( Z = -0.402, p = 0.699 ). According to the Barthel Index of Activities of Daily Living, it was determined that 33.3% of patients receiving care were highly dependend. There was a significant negative correlation ( r = - 0.192, p = 0.035) between the Barthel Index of Activities of Daily Living and Zarit Caregiver Burden Scale, indicating that with increasing dependence of the stroke patients, caregiver burden also increases. Conclusion: The care burden of patients with stroke receiving home care is mild. However, caregiver burden increases by factors such as working in another job, having a chronic illness, living in the same household as the patient, becoming first-degree relatives, and meeting all self-care needs. If factors affecting the care burden are considered in the planning of care, qualty of life for patients and their caregivers may increase.Key words: Stroke, care burden, factors affecting care burden