Algılanan liderlik davranışının sosyal kaytarmaya etkisinde pozitif psikolojik sermayenin aracılık rolü: Otel işletmelerinde bir araştırma

Abstract

Çalışanların iş yerlerinde sergilediği ve geliştirdiği olumlu ve olumsuz davranışlar işletme hedeflerine ulaşılmasında ve çalışan verimliliğinde doğrudan etkilere sahiptir. Bu davranışlardan biri olan sosyal kaytarma davranışı, çalışan motivasyonunun, performansının ve üretkenliğinin azalmasına yol açan, işyerlerinde istenmeyen örgütsel davranışlar arasında yer alan önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Çeşitli araştırmaların sonuçları, sosyal kaytarmanın tek bir nedene bağlı olmayabileceğini, bireysel, psikolojik, örgütsel pek çok faktörün bir sonucu olarak ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Bu araştırmada da bu faktörler arasında yer alan liderlik ve pozitif psikolojik sermaye unsurlarının sosyal kaytarma davranışı üzerinde önemli etkilere sahip olduğu düşünülmekte ve bu etkiler bilimsel bir yolla sorgulanmaya çalışılmaktadır.Liderlik tarzının (dönüşümcü, etkileşimci, serbestlik tanıyan), çalışan davranışlarını nasıl etkilediğini anlamaya odaklı bir araştırma konusu olarak; çalışmada, sosyal kaytarma davranışının azaltılmasında ya da ortadan kaldırılmasında, çalışanların yöneticilerinde algıladıkları liderlik tarzının etkisi sorgulanmaktadır. Bu sorgulama yapılırken de çalışanların geliştirilebilir ve yönetilebilir psikolojik bileşenlerinden oluşan pozitif psikolojik sermayelerinin, bu davranışın azaltılmasında etkili olabileceği düşünülmektedir. Bireylerin güçlü yönleri ve yetenekleri doğrultusunda pozitif psikolojik sermayenin pozitif örgütsel çıktılarla ilişkili olduğunun literatür tarafından da desteklenmesi, araştırmacıyı sosyal kaytarmanın azaltılmasında çalışanların güçlü ve pozitif yönlerine odaklanmaya ve hangi liderlik tarzlarının bunda etkili olabileceğini incelemeye yöneltmiştir. Bu kapsamda geliştirilen araştırma 4 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, liderlik kavramı, ikinci bölümde sosyal kaytarma kavramı, üçüncü bölümde de pozitif psikolojik sermaye kavramı ele alınmıştır. Son bölüm olarak dördüncü bölümde ise, 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde çalışanlar üzerinde yürütülmüş olan alan araştırmasına dair yöntem ve bulgular sunulmuştur. Araştırma Kuşadası ve İstanbul'da faaliyet gösteren 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde gerçekleştirilmiş olup bu kapsamda yönetici pozisyonu dışında görev yapan 536 çalışandan veri toplanmıştır. Bu veriler istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular dönüşümcü, etkileşimci ve serbesti tanıyan liderlik tarzları ile sosyal kaytarma davranışı arasında negatif yönlü ve anlamlı ilişki bulunduğunu, ayrıca etkileşimci liderlik ve serbesti tanıyan liderlik ile sosyal kaytarma davranışı arasında pozitif psikolojik sermayenin kısmi aracılık etkisinin bulunduğunu ortaya koymuştur.

The positive and negative behaviors of these human resources exhibited and developed at workplace have direct impacts on the achievement of business objectives and employee productivity. Social loafing behavior, which is one of these behaviors, is an important issue which is among the unwanted organizational behaviors in the workplaces that leads to a decrease in employee motivation, performance and productivity. The results of several studies indicate that social loafing may not be related to a single cause, but may arise as a result of many individual, psychological and organizational factors. In this study, it is thought that leadership and positive psychological capital elements which take place among these factors have important effects on social loafing behavior. These effects are tried to be questioned in a scientific way. As a research topic focused on understanding how leadership styles (transformational, transactional, laissez-faire) affect the behaviors of the followers; it is questioned that if the the perceived leadership sytle has an effect or not on the reduction or elimination of social loafing behavior. While making this scientific inuiry, it is thought that the positive psychological capital of the employees could be effective in reducing social loafing behavior. Based on literature the positive psychological capital is associated with positive organizational outcomes and these facts have led the researcher to focus on the strong and positive aspects of the employees in reducing social loafing and to examine which leadership styles can be effective in this reduction.The research developed in this context consists of 4 chapters. In the first part, the concept of leadership, in the second part the concept of social loafing and in the third part the concept of positive psychological capital are discussed. In the fourth chapter, the methods and findings related to the field research conducted on 4 and 5 star hotel enterprises were presented. The research was carried out in 4 and 5 star hotels in Kuşadası and Istanbul, and data were collected from 536 employees outside the executive position. The collected data were analyzed using statistical methods. Findings revealed that there was a negative and significant relationship between transformational, transactional and laissez-faire leadership styles and social loafing behavior, and positive psychological capital has a partial mediating effect between some leadership styles (transactional leadership and laissez-faire leadership) and social loafing behavior.