Kaşgar Hanı Yakub Bey ve Kaşgar (1863- 1877)

Abstract

XIX. yüzyıl Türk dünyası içerisinde kendisine özel bir yer açmış olan Kaşgar emiri Yakub Bey, aradan geçen uzun yıllara rağmen Türkoloji çalışanlarının ilgisini çok fazla çekememiştir. Dünyada Yakub Bey ile ilgili yapılan çalışmalar onun müstakil hanlığı üzerine olmamış, genellikle Çin egemenliğindeki Müslüman coğrafyanın durumu anlatılırken ele alınmıştır. Yakub Bey temalı eserler ise çok az denecek kadar azdır. Bu durum Türkiye'de yapılan çalışmalar için de geçerliliğini korumaktadır. İngiltere, Rusya, Çin ve Osmanlı Devleti ile siyasi ilişkileri hakkında yapılan araştırmalar ise bir bütünün parçaları mahiyetindedir. Yapılan bu çalışmalar genellikle uluslararası ilişkiler alanıyla sınırlı kalmıştır. Detaylı yapılan çalışmalar ise dar bir alan içerisine indirgenerek sadece ekonomi ya da askeri durumlar ile sınırlı kalmıştır.Bu nedenlerle Yakub Bey ve Kaşgar Hanlığı'nı bir bütün olarak araştırma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Araştırmamızda imkân nispetinde müstakil bir hanlık tarihi monografisi ortaya koymaya gayret edilmiştir. Dönem kaynakları, seyahatnameler, gazete ve dergiler ile konu ile ilgili araştırma eserler incelenerek tarih ve kronoloji hataları düzeltilmiştir. Tespit edilen bilgiler doğrultusunda konuya yeni eklemeler ve düzeltmeler yapılmıştır. Böylece parça parça ele alınan konular birleştirilmiştir. Umarız ki bizim gözden kaçırdığımız hususlar yeni çalışmalar ile doldurularak Doğu Türkistan'ın önemli simalarından biri olan Yakub Bey ve Kaşgar Hanlığı akademik çalışmalarda hak ettiği değeri görecektir.Anahtar kelimeler: Yakub Han, Kaşgar, Doğu Türkistan, Hocalar, Çin, Beg Kulu Beg, Hak Kulu Beg, Hekim Han Töre

Yaqub Beg, who was the Amir of Kashgar and played an important role in the Turkic World in the 19th century, had not drawn attention of turcologists very much despite many years had passed. The studies related to Yaqub Beg had not focused on his independent khanate. It had generally been referred while the situation of the Muslim area under the Chinese rule was analyzed and few works on Yaqub Beg exist. This situation is valid also for the works published in Turkey. The studies on his political relations with the Great Britain, Russia, China and the Ottoman Empire only complement each parts of a whole. These studies had generally been done only in the frameworks of the discipline of international relations. The detailed studies solely focused on the state's economy or military situation.In conclusion, it is necessary for us to research Yaqub Beg and the Khanate of Kashgar as a whole. This work tried to reveal the historical monograph of the independent khanate as far as possible. We corrected chronological errors, using resources in that era, travelogues, newspapers, magazines and research works on the topic. In accordance with proved information, new additions and corrections were done to the analysis. Thus, the topics analyzed in piece were put together. We hope that Yaqup Beg and the Khanate of Kashgar, which are important symbols of East Turkistan, will be recognized widely in the scholarship by exploring the points which we overlooked. Keywords: Yaqub Beg, Kashgar, East Turkistan, Khojas, China, Beg Qulu Beg, Haqq Qulu Beg, Hekim Khan Tore