İran Türklerinin ana dilde eğitim talepleri

Abstract

Son yüzyılda cereyan eden büyük değişimlerin, devletlerin yönetim biçimleri ve toplumsal yaşamlarına da etkileri büyük olmuştur. Çok kültürlü modern-ulus devletlerinde otorite ve egemen güç unsuları tarafından toplumdaki farklı etnik kimliklerin ötekileştirilmesi neticesinde bazı ciddi sorunlara neden olmuştur. Bu tez çalışmasının konusunu oluşturan `İran Türklerinin Ana Dilde Eğitim Talepleri`nin temelini de İran coğrafyasının en önemli unsuru olan İran Türklerinin son yüzyılda yaşadığı sıkıntıların sonucu olarak görmek mümkündür. Aslında Türklerin bölgedeki varlıkları milattan öncesine dayanmakla beraber Selçuklularla birlikte kalıcı olarak yerleşmeye başlamışlardır. Türkler, 1925 yılına kadar tarihleri, kültürleri ve nüfusları ile bölgede önemli devletler kurup yönetmiştir. 1925'te yönetimdeki son Türk Hanedanı Kaçarların yıkılarak yerine Pehlevi Hanedanı'nın gelmesi ve bu süreçten sonra uygulanan Fars milliyetçiliği politikasından en çok etkilenen unsur Türkler olmuştur. Bugün İran coğrafyasında tam olarak bilinmemekle birlikte yaklaşık olarak 25-35 milyon arasında İran Türkünün yaşadığı tahmin edilmektedir. İran Türkleri, Türk Dünyası içerisinde önemli bir nüfusa ve İran tarihinde önemli bir yere sahip olmasına rağmen onların milli kimlikleri ve toplumsal yapıları hakkında yeterince çalışma yer almamaktadır. Bu tez çalışmasında, birçok etniği bünyesinde barındıran İran'ın önemli bir yapısını oluşturan İran Türklerinin ana dilinde eğitim talepleri üzerinde durulmuştur. Çalışma ile İran Türklerinin son yüzyılda ana dillerine yönelik taleplerinin daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk bölümlerinde kimlik ve ana dile kavramsal çerçeveden bakılmış, İran tarihine ve toplumsal yapısına değinilmiş ve daha sonra İran Türklerinin ana dilde eğitim taleplerinin daha iyi anlaşılması için verdikleri mücadele incelenerek bu konu hakkında kişisel mülakatlara yer verilmiştir.

Major changes which have occurred in past century have also influenced regimes and the social lives of the states. The marginalisation of other ethnicities by the authority and dominant power elements in multicultural modern-nation states have caused some serious problems within the society. The basis of this dissertation study, which is `The Request for Mother Language in Education of Iranian Turks`, stems from the repercussion of the certain attitudes that Iranian Turks, who are the most important elements of Iran region, have been exposed in the last century. In reality, although the existence of Turks in the region goes back to before the Common Era, they started to settle with Seljuks. Turks had established and ruled important states in the region with their history, culture and population until 1925. The ethnicity which have been affected the most after the last Turkish Dynasty Qajars was deposed and replaced by Pahlavi Dynasty and the Persian nationalism policy which have been pursued following this process has been Turks. According to various estimates today between 25 and 35 million Iranian Turks live in Iran. Despite this significant population and the rich historical legacy, still there are not enough studies on their national identity and social structure. Education in native language is one of the most contested issues in Iranian context. The demands of the Turkish population to be able to receive education in native language has an impact on the identity formation of this group. The thesis explores majör themes, debates and arguments concerning the issue of education in native language for the Turkish population in Iran.