İran ve Türkiye`de göç ve güvenlik politikalarının karşılaştırmalı analizi

Abstract

Göç sorunu, iki kutuplu dünya düzeni ve öncesinde ikincil siyaset (low politics) konularından biri olarak değerlendirilmekteyken, iki kutuplu sistemin sona ermesiyle güvenlik kapsamında ele alınan bir birincil siyaset (high politics) problematiğine dönüşmüştür. 1979-2018 yılları arasında Afganistan'daki SSCB- ABD işgalleri ve süregelen iç savaş dönemleri boyunca İran'ın maruz kaldığı Afgan göç akınları ile Arap Baharı sonrası 2011'den günümüze Suriye'deki iç savaş dolayısıyla Türkiye'ye yönelen göç dalgaları bağlamında İran ve Türkiye'nin sergilediği göç ve güvenlik politikaları, benzeşen ve ayrışan kimi karakteristiklere sahiptir. Nitekim İran'daki Afgan ve Türkiye'deki Suriyeli göçmenler, her iki ülkede de dönem dönem 3,5-4 milyon gibi çok yüksek sayılara ulaşmıştır. Söz konusu kitlesel göçler, hem İran hem de Türkiye'de askeri, siyasi, ekonomik, toplumsal ve çevresel beş temel güvenlik sektörü başta olmak üzere bir dizi iç-dış politik, sosyo-demografik ve etnik-dini/mezhebi problemler ile terör, yabancı terörist savaşçılar, aşırı milliyetçilik ve yabancı düşmanlığı gibi çeşitli güvenlik sorunları yaratmaktadır. Bu tezde, İran İslam Cumhuriyeti Devlet Bakanlığı Yabancılar ve Göçmen İşlemleri Genel Müdürlüğü (BAFIA-YGİGM) ile Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM) verileri, göç-güvenlik strateji belgeleri, ulusal eylem planları, göç raporları ve istatistiklerinden de yararlanılarak İran ve Türkiye'nin anılan göç dalgaları karşısındaki göç ve güvenlik politikalarının karşılaştırmalı analizi yapılmakta; her iki ülkenin iki ayrı örnek için geliştirdikleri benzer ve ayrık siyasetler ele alınarak bu deneyimler bağlamında kimi tespit ve önerilerde bulunulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Göç ve güvenlik politikaları, İran, Türkiye, Afganistan, Suriye, iç savaş, Arap Baharı.

Whereas migration issue, before and during bipolar world order had been determined as a matter of low politics; at the end of the said bipolar period the migration issue has been transformed into a problematic of high politics which is considered within the framework of security. Islamic Republic of Iran and Republic of Turkey's migration and security policies have some similarities and differences respectively in the face of Afghan migrant flows towards Iran during 1979-2018 (arisen from USSR and USA invasions and protracted civil war in Afghanistan) on one hand and in the presence of Syrian migrant flows towards Republic of Turkey since 2011 so far (arisen from Syrian civil war as a consequence of Arab Uprising) on the other hand. As a matter of fact, numbers of Afghan migrants in Iran and Syrian migrants in Turkey have reached to very high levels of 3.5 – 4 million from time to time. The aforesaid mass migrations have created military, political, economical, societal and ecological security problems in particular and a series of security issues such as internal-foreign politics, social-demographical and ethnical-religious/sectarian problems; terror, foreign terrorist fighters, ultranationalist movements, xenophobia and so on in both countries. Having used datum, migration-security strategy documents, national action plans, migration reports and statistics of Islamic Republic of Iran's Bureau for Aliens and Foreign Immigration Affairs (BAFIA) and Republic of Turkey's Directorate General of Migration Management (DGMM), this thesis aims to make a comparative analysis between migration-security policies of Iran and Turkey, and to make some identification and suggestions related to similar and different politics developed by the said countries for two different case studies.Keywords: Migration and security policies, Iran, Turkey, Afghanistan, Syria, civil war, Arap Uprising.