İnşacı kuram çerçevesinde İran`ın `Şii hilali` oluşturma söyleminin incelenmesi

Abstract

Soğuk Savaş sonrası yaşanan gelişmeler Uluslararası İlişkiler disipliniiçerisinde yeni yaklaşımları ortaya çıkardı. Bu dönemde güç, piyasa ve kapasite gibimaddi unsurları ön plana çıkaran geleneksel kuramların aksine kimlik, norm ve kültürgibi sosyal unsurları ön plana çıkaran İnşacı Kuram, disipline yeni bir soluk kazandırdı.Yapı ve aktörlerin karşılıklı olarak birbirlerini inşa ettiğini savunan İnşacılar, özelliklekimlik kavramına büyük önem vermiştir. Bu bağlamda diğer kuramlar tarafından arkaplana itilen kimlik-dış politika ilişkisi İnşacılar tarafından analiz birimi olarak elealınmıştır. İnşacılara göre aktörler arasında yaşanan etkileşim neticesinde şekillenenkimlikler çıkarları; çıkarlar da dış politikayı oluşturmaktadır.XX. yüzyılda İran'da Pehlevi Hanedanlığı ile başlayan ulus-devlet inşası vebölgede etkin aktör olma arzusu, 1979'da yaşanan devrim ile eksen değiştirse de aynışekilde devam etmiştir. Devrim sonrası dış politikada İslami devrimci ve revizyonistemellere sahip olan İran, bir müddet sonra bu politikasını terk etmek durumunda kaldı.Sert güce dayalı devletlerarası politikayı terk eden İran, yumuşak gücü ön planaçıkararak devlet altı gruplara yöneldi. Bu bağlamda Lübnan, Irak ve Yemen'deki Şiigrupların iç ve dış politikada yükselişe geçmesi İran güdümünde Sünnî ülkeleri kuşatanbir Şii kuşak oluştuğuna yönelik iddiaların ortaya çıkmasına neden oldu. Bu iddialaragöre İran, bir Şii Hilali oluşturarak bölgeyi domine ederek nüfuz sahasınıgenişletmekteydi. Bu çalışma içerisinde Şii Hilali söyleminin ortaya çıkışı, mahiyeti vekapsamı değerlendirilecektir. Bu bağlamda İran'ın bölgedeki Şii unsurlarla arasındayaşanan etkileşim, uluslararası politikada yaşanan değişim ve dönüşümlere karşı İran'ıngeliştirdiği refleksler ile bölgesel ve küresel aktörlerin İran'a yönelik tutumları İnşacıKuram çerçevesinde ele alınarak incelenecektir.

Developments experienced after the Cold War caused new approaches withinIR discipline. On the contrary of traditional theories of IR which pay attention tomaterial subjects like power, market and capacity, constructivist theory that highlightssocial subjects such as identities, norms, cultures gave a new breath to the discipline.Constructivists put an emphasis on the term of identity that defends that structure andagencies build each other bilaterally. In this context, identity-foreign policy relationwhich is undermined by other theories is taken as a unit of analysis by constructivists.According to constructivists, identities made by interaction among agencies shapeinterests and interests shape foreign policy. In 20th century, Iran with Pahlavi Dynasty experiencing a nation statebuilding process insisted on past desire of being a leading actor in the region. Despite ofan axis shift in Iran's domestic and foreign policy after the Revolution in 1979, thisattitude has been kept in the same way. Iran had revisionist and revolutionary aims inpost-revolution foreign policy but he had to leave this policy soon after. Iran leavinginterstates policy based on hard power preferred sub state groups with soft power. Inthis framework, Shia groups in Yemen, Lebanon and Iraq rallying in the state policiesand foreign policy led to a discourse arguing that there is a Shia line guided by Iran inthe region covering Sunni countries. According to these claims, with a Shia crescentIran was dominating the region and enlarging his power area. In this researchemergence, content and essence of the Shia crescent discourse will be evaluated. In thiscontext, interaction between Iran and Shia groups in the region and Iran's reactions andmoves toward changes in international politics as well as regional and global agencies'points of view about Iran will be taken and examined within constructivist theory frame.