Demokrasiye geçiş süreçlerinde kadın: Türkiye ve Tunus örneklerinde seküler ve dini kadın hareketlerinin karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'deki ve Tunus'taki kadınların kimlik algılarını, vatandaşlığın kadın boyutunu ve STK pratiklerini kadınların kendi içlerindeki ayrımlaşmaları da göz önüne alarak incelemektedir. Bu kapsamda, vatandaşlık teorilerinden ve kadınların sivil toplumdaki faaliyetlerini esas alan yazından yararlanarak kadınların toplumsal katılımlarının, devlete ve sivil toplumun rolüne bakış açılarının ve kadınlık-aile algılarının analizi sunulmaktadır. Her iki ülkede seküler ve İslami olarak farklı platformlarda görünür olan kadınların kesişen ya da ayrımlaşan görüşleri, farklı sivil toplum alanlarındaki kadınlarla yapılan mülakatlara dayalı olarak tartışılmaktadır. Tezde, karşılaştırmalı vaka analizi yönteminden yararlanılmaktadır. Ortadoğu, İslam ve sekülerizm konularının iki ülke ve ülke içi gruplar açısından karşılaştırmaya el verecek bir bütünlük içinde ele alınması da bu çalışma kapsamında gerçekleşmiştir. Vatandaşlık, kadın, kimlik, feminizm, sivil toplum ve İslami/seküler ayrımlarını bir araya getirmesi bakımından bu tez, bütünsel yaklaşımıyla, vatandaşlık tartışmalarının çıkış noktası olan Avrupa'nın dışında bir bölgede Müslüman nüfus ağırlıklı iki ülke olan Türkiye ve Tunus örneklerinden yola çıkarak bu konuları karşılaştırmalı olarak çalışmak yoluyla literatüre bir katkı niteliğindedir. Yarı yapılandırılmış görüşmeler toplam 20 kadın sivil toplumu yetkilisi ile İstanbul, Ankara ve Tunus'un başkenti Tunus'ta yapılmıştır. Bu bulgular kapsamında Türkiye'deki ve Tunus'taki kadın hareketlerinin olanakları ve sınırlılıkları tartışılmıştır. Farklı kimlikleri temsil eden kadınların kurucu ideoloji ve feminizm tartışmalarında, kadınlığın tarifinde, alternatif sistem önerilerinde, devlet otoritesi ve sivil toplumun fonksiyonları gibi konularda farklılaştıkları ve iktidar değişimleri neticesinde farklı etkilenmeler yaşadıkları gözlenmiştir. Dolayısıyla kadınların bir aktör olarak aktivizminin yapısal faktörlerin sınırları ölçüsünde gerçekleştiği sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimler: Kadın, Sivil Toplum, Vatandaşlık, Türkiye, Tunus

This study analyses women's differing identity perceptions, and their citizenship and civil society practices in Turkey and Tunisia. In this context, by drawing on the citizenship studies, and the literature based on the women's activities in civil society, this study focuses on the women's societal and political activism, their views on the role of state and civil society in society, as well as their perceptions on the womanhood and family. Women visible in the secular and Islamic platforms, and their common and differentiating views are discussed through comparative historical analysis between the two cases and semi structured interviews. Presenting an holistic approach between interrelated women, identity, citizenship, state and citizenship issues in two Muslim dominated countries, this study represents a contribution to current civil society and citizenship discussions. In this study, in the context of women's religious and ideological differentiations, women's citizenship and mobilisation practices were scrutinised through qualitative fieldwork. Totally 20 interviews were conducted with women representatives active in different spectrums of civil society organisations in Istanbul, Ankara and Tunis. Through all these data, opportunities and constrains of women's movements in two different state structure were discussed. According to the findings of the study, women in Turkey and Tunisia represent discrete identities on the issues of the constitutive ideology, feminism, womanhood, probable alternative systems, state authority and functions of civil society. It is argued that women's agency role and activism have been shaped to a large extent under structural factors identified by state apparatuses.Keywords : Women, Civil Society, Citizenship, Turkey, Tunisia