Allame Mirza Nâinî`nin Tenbihu`l-Ümme ve Tenzihu`l-Mille isimli eserinin İran meşrutiyet hareketi açısından tahlil ve değerlendirmesi

Abstract

Avrupa'da 19. yüzyılda ulus devletlerin ortaya çıkmasıyla sonuçlanan tarihsel akış içinde monarşileri değişime zorlayan ve anayasa hareketlerinin doğmasını sağlayan temel faktör meşruiyet meselesi veya tartışmasıydı. Siyaset felsefesi açısından meşruiyet, siyasî iktidarı makbul kılan, diğer bir ifadeyle gücü iktidara dönüştüren rasyonel etkendir.Şiî ulemanın ondokuzuncu yüzyıldan itibaren siyaset sahnesinde etkin biçimde yer almasıyla İran'da devlet önce meşrutî idareye ve nihayet 1979'daki devrimle de cumhuriyete evrildi. Bu süreçlerde aslî oyuncu din âlimleri olduğundan Şiîliğin teorik tartışmaları aynı zamanda siyasetin de tartışması oldu.1979 devriminin referansı olan ünlü meşrutiyet önderi Mirza Nainî (1860-1936), Şia'nın siyaset düşüncesinde yenilik bahsinin de önemli aşamasını temsil ediyor. Nainî'nin Tenbihu'l-Ümme isimli eseri, 1905'te harekete geçen meşrutiyet devriminin manifestosuydu. Ama aynı zamanda Nainî, ortaya koyduğu teoriyle Şiî siyaset düşüncesinde de devrim yaptı ve Onikinci İmam'ın yokluğunda (gaybet) ulemanın ve halkın siyasete katılımını temellendirdi.İran meşrutiyetinin içinde oluşan tartışmalar, düşünceler ve birikim 1979'daki İran İslam devrimine kadar kesintisiz biçimde gelişerek devam etti. Denebilir ki, 1979 devrimi, 1906 meşrutiyet devriminde hız kazanan siyasal iktidarın meşruiyeti sorusunu `cumhuriyet` ile cevaplamaktan ibarettir.

In Europe, the main factor that pushed the monarchies to change in the historical course that resulted from the emergence of nation states in the 19th century, and which resulted in the emergence of the constitution movements, was the question of legitimacy. In terms of political philosophy, legitimacy is a rational factor that makes political power acceptable, in other words, transforming power into power.Since the Shi'ite rebellion took an active part in the political scene from the twentieth century, the state in Iran had first evolved to the constitutional administration and finally to the republic with the revolution in 1979. The theoretical debates of Shi'ism were also a discussion of politics, since these were the main players of the religious scholars in these processes.The famous constitutional monarchy leader Mirza Nainî (1860-1936), who is the reference of the 1979 revolution, represents the important stage of the idea of renewal in Shia's political thought. Nainî's book Tanbih al-Ummah was the manifesto of the constitutionalist revolution that began in 1905. But at the same time, Nainî revolutionized Shiite political thought with the theory he put forward, and based on the participation of the ulama and the public in politics in the absence of the Twelfth Imam.The debates, thoughts and accumulation in the Iranian constitutionalism continued uninterruptedly until the Iranian Islamic revolution in 1979. It can be said that the 1979 revolution consisted of answering the question of the legitimacy of the political power that gained speed in the 1906 constitutionalist revolution.