Eskişehir sanayi mirasının kentin işitsel peyzajındaki yeri, dönüşümü ve etkileri

Abstract

Sesler kentlerin ayrılmaz parçalarıdır. Kent sesleri de görünümleri gibi zamanla değişmektedir. Kentlerin akustik ortamlarındaki değişimlerin dönüm noktası ise sanayileşme hareketi ile kurulan fabrikalardır. [1] Kentin gelişmesinde ve çok fonksiyonlu bir görünüm kazanmasınında etkili olan, günümüzde de sanayi mirası olarak nitelendirilen bu fabrika alanları kent kimliği oluşumunda etkili bir rol oynamaktadırlar. Kent kimliğinin bir parçası olan kent sesleri sanayileşme sürecinde değişmiş, bu süreçte kent akustik ortamına yeni sesler eklenmiştir. Kent işitsel kimliğinin oluşmasında doğrudan etkileri olan sanayileşme süreci birçok alanda incelendiği gibi kent akustiğine etkileri konusunda da incelenmelidir. Ses kaynakları, alıcı ve kent ortamı arasındaki ilişkilerin geçmişten günümüze kapsamlı olarak araştırılmasını gerektiren bu çok yönlü değerlendirme ise işitsel peyzaj yaklaşımı ile mümkündür. İşitsel peyzaj birden fazla ses kaynağının ve çevrenin etkileşiminin –olumlu ya da olumsuz yargılardan bağımsız- olarak ele alınmasıdır.[2] Sanayi mirası yapıların kent akustiği üzerindeki etkilerinin işitsel peyzaj yaklaşımı ile belirlemek, belgelemek ve akustik miras olarak koruma altına almak gerekmektedir. Çünkü her kentin sahip olduğu sesler, o kentte özgüdür. Kentlerin işitsel kimlikleri, kent kimliklerinin bir parçasıdır. Eskişehir 1894 Bağdat-Berlin Demiryollunun açılmasıyla başladığı sanayileşme sürecine Cumhuriyetin ilanı sonrasında da devam etmiş ve dönem içerisinde sanayi merkezi konumunda olan bir kent haline gelmiştir. Eskişehir kent kimliğinin önemli bir parçası olan bu sanayi mirası yapıların kentin akustik ortamına etkilerinin araştırıldığı bir çalışmanın olmaması sebebiyle Eskişehir sanayi mirası yapılarının kentin işitsel peyzajındaki yeri, dönüşümü ve etkileri üzerine kapsamlı bir tez çalışması hazırlanmıştır. Bu tez çalışmasında Eskişehir kentindeki fabrika yapıları ve demiryolunun kentte eklemledikleri sesler, bu seslerle bölgenin kazandığı işitsel kimlik, işitsel kimliğinin kent kimliği içerisindeki yeri ve geçirdiği dönüşümler yapılan arşiv taramaları, görüşmeler ve anketlerle ortaya konmuştur. Böylece sanayi mirası olarak nitelendirilen alanların kent işitsel peyzajının şekillenmesinde önemli bir yere sahip olduğu, ayrıca bölge kimliğinin bir parçası olan ses gibi somut olamayan ögelerinin de korunması ve sürekliliğinin sağlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Sounds are inseperable parts of cities. The sounds of the city, like their appearance, change over time. The turning point of the changes in the acoustic environments of the cities is the factories established with the industrialization movement. [1] These factory areas, which did become effective on the progress of the city and are labeled as industrial heritage today, play an important role on the composition of the city's identity. As a part of the urban identity, the sounds of the city changed during the industrialization process and new sounds were added to the acoustic environment of the city. The process of industrialization, which has direct effects on the formation of urban sonic identity, should be examined in many areas as well as its effects on urban acoustics. This multi-faceted assessment, which requires a comprehensive assessment of the relations between sound sources, receiver and urban environment from the past to the present, is possible with the soundscape approach. The soundscape is the evaluation of interaction between multiple sound sources and the environment independent of positive or negative judgments. [2] Determination of the effects of industrial heritage buildings on city acoustics with soundscape approach, documentation and protection of them as acoustic heritage is necessary. Because the sounds that every city has are unique to that city. The sonic identities of cities are part of urban identities. Eskişehir started its industrialization process with the opening of Baghdad-Berlin Railway in 1894 and continued after the proclamation of the Republic and became an industrial center during the period. Due to the lack of research on the effects of these industrial heritage buildings on the acoustic environment of the city, which are an important part of Eskişehir urban identity, a comprehensive thesis was prepared on the importance, transformation and effects of Eskişehir industrial heritage buildings in the city's soundscape. In this thesis, the sounds that the factory structures and the railroads in Eskişehir incorporated to the city, the auditory identity gained by the region with these sounds, their place in the urban identity and the transformations it undergoes are revealed through archival browsing, interviews and surveys. Thus, it has been concluded that the areas that are considered as industrial heritage have an important place in shaping the urban soundscape, and that the intangible elements such as sounds that are a part of the regional identity should be protected and sustained.