Yeniden işlevlendirilen endüstri mirasının değerlendirilmesi için bir model önerisi

Abstract

Erken Cumhuriyet Dönemi'nde, Ankara'da ülke kalkınmasına hizmet eden sanayi yapıları ve bu yapılara bağlı sosyal tesislerin ilk örnekleri inşa edilmiştir. Bugün endüstri mirası olarak önem kazanan bu yapıların yaşatılması, kent kültürünün sürdürülebilirliği konusunda önemli rol oynamaktadır. Üretim-tüketim sisteminin değişmesi, iktisadi, siyasi, teknolojik gelişmelerin getirdiği zorunluluklar, mekânsal ve işlevsel eskimeler gibi nedenlerle yetersiz hale gelen endüstri yapılarının yeniden işlevlendirilmesi kent hayatına kazandırılmalarına katkı sağlamaktadır. Mevcut yapıların yeniden kullanımı ve dönüşümünü kapsayan yeniden işlevlendirme uygulamalarında farklı yaklaşımlar görülmektedir. Tarihi, ekonomik ve kültürel değeri olan yapıların yeniden işlevlendirilmesine yönelik farklı nitelikte uygulamalar ve müdahaleler; yapının değerine, fonksiyonuna, strüktürel özelliklerine ve tasarımı yapan mimarın yaklaşımına göre değişiklik göstermekte, kimi zaman yapının özgün kimliği ve sahip olduğu değerleri olumsuz etkileyecek sonuçlar doğurmaktadır. Yeniden işlevlendirilecek endüstri mirasının değerlerinin korunmasında; müdahalelerin ölçülebilen sayısal verilerle seçilmesine imkân veren Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP)'nin kullanılmasıyla uygun yaklaşımlara karar verme sürecine katkı sunmak hedeflenmiştir. Ankara'da Erken Cumhuriyet Dönemi'nde inşa edilen, günümüzde farklı işlevle kullanılan iki endüstri yapısı çalışma alanıdır. Bunlar Atatürk Orman Çiftliği Şarap Fabrikası ve Demiryolu Hangarlarıdır. Yapıların, yeniden işlevlendirme kararıyla sahip oldukları endüstri miras değerlerinin ilişkisini sayısal verilerle elde etmeyi amaçlayan çalışmada, yapıların özgün ve günümüzdeki durumlarına ilişkin yazılı ve görsel kaynaklara ulaşılmıştır. Elde edilen verilerle, uzman mimar ve iç mimarlardan oluşan 10 farklı karar vericiye sunulmak üzere sanal ortamdan erişilebilen değerlendirme modeli hazırlanmıştır. İki aşamadan oluşan modelde, yapıların özgün ve günümüzdeki durumu değerlendirilmiştir. Sunulan çalışmada endüstri yapılarının özgün kimlikleriyle yeniden işlevlendirme doğrultusunda geliştirilen koruma uygulamaları arasındaki ilişkiye yönelik sayısal veriler üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Endüstri Mirası, Miras Değerleri, AHP, Erken Cumhuriyet Dönemi, Ankara

In Early Republican Period, industrial buildings serving to development of country in new capital city Ankara and first samples of related social facilities were built. Today, keeping of these buildings alive that are appreciated as industrial heritage has an important role on sustainability of city culture. Change in system of production and consumption, obligations of financial, political and technological development, spatial and functional obsolescences help keeping industrial buildings in city life.which became insufficient. Different attitudes are seen in refunctioning applications that contain reusage and transformation. Different applications and interferences aimed at buildings that have historical, economical, cultural values, varies as per buildings' value, function structural specialty and architect's design sometimes cause conclusions which affect unique identity and values of the buildings negatively. In conservation of heritage values of industrial heritage which is to be refunctioned, contribution to process of decision of suitable attitudes has been targetted by using Analytical Hierachy Process (AHP) which allows choosing of numerical survey instead of subjective attitudes which are unmeasurable and difficult to define Two industrial buildings that have been built in Early Republican Period in Ankara and are being used in different functions at the present time are the fields of study. These are Ataturk Tree Farm Wine Distillery and Railway Depots. In this study which is targetting extracting the values that buildings gained after decision of refunctioning by using numerical data, written and visual resources have been accessed belong to unique and current conditions of both buildings. With the data gained, an online assessment model has been prepared to present 10 different decision makers consisting of specialist architects and interior architects. In this two phased model, unique and current conditions of the buildings have been evaluated. In this presented study, the evaluations have been carried out by using numerical data regarding the unique identities of industrial buildings and preservation applications that were developed in the direction of refunctioning. Keywords: Industrial Heritage, Values of Heritage, AHP, Early Republican Period, Ankara