Marx`ın `özne-nesne` kavramlarının `toplumcu gerçekçilik` ve `soyut dışavurumcu` sanat anlayışlarıyla ilişkilendirilmesinin eleştirel bir değerlendirilmesi

Abstract

169 ÖZET: Tez çalışması, Marx'in 'özne-nesne' kavram çiftini ilişkilendirme biçiminden yola çıkmıştır. Bu ilişkilendirme biçiminin uygulanmasında, sanatın bir olgu olarak kullanılmasıyla ortaya çıkan kuramsal yapının irdelenmesi, tez çalışmasının temel amaçlarından birisidir. Marksist Estetiğin yalnızca 'Toplumcu Gerçekçi' eğilimlerle temellendirilebileceğine ilişkin yaygm inanç, hem Marx teorisine, hem de Marx sonrası Marksist estetikçilerin teorilerine dayanarak sorgulanmıştır. Marksist eleştirmenler tarafından sıklıkla modernist bir eğilim olarak eleştirilen, 'Dışavurumcu' eğilimlerin Marx bağlamında, ne tür çelişki ve ilişkileri içerdiği incelenerek, bu konudaki görüşler birbiriyle karşılaştırılmış, belirsizlikler sorgulanmıştır. Beş ana bölümden oluşan tez çalışmasının şu temel vargıları vazgeçilmezdir: 1 -Marksist açıdan özneyle nesne arasındaki bilişsel ilişki; düşünme etkinliğinin, nesneye bağlı etkinliğin ve bildirişimsel etkinliğin birliğini kabul eden, toplumsal araçsallık olgusunu ve bilişin tarihsel niteliğini kavrayan bir tutumdur. 2-Gerçekliğin en üstün yansıma biçimi olan biliş, yalmzca öznenin nesne karşısındaki bilinçli tutumunu kapsamakla kalmaz, kendi karşısındaki bilinçli tutumunu da kapsar.170 3-Nesnelerin yaratılışı ya da kuruluşu, biliş kapsamındadır. Sanatta, yapay olarak kurulmuş aracı nesneler yardımıyla, özne, başka nesneleri bilişsel olarak yeniden üretir. 4-Marksizm, kurulu düzenin `Modernist' gerçeklerini, kapitalist piyasaya da bürokratik despotizmi meşrulaştıran `Gerçekçi` söylemleri reddederek, özgürleşmiş bir toplumun somut ütopyasını temsil eder. 5-Marksist estetik ile, politik-ideolojik bir amaca yönelik, güdümlü sanat anlayışı olarak `Sosyalist Gerçekçilik` arasında önemli ayrımlar vardır. 6-Gerçekçiliğin yaratım olanakları belli bir üsluba ya da tekniğe indirgenemez. Gerçekçiliğin özü sanatsal yöntemlerde değil, yaşamın derinliğine kavranmasındadır. Tez çalışmasının temel sorunsalı ile bağlantılı olarak, araştırmacının yaptığı, yedi `Soyut Dışavurumcu` ürün denemelerinin analizlerini kapsamaktadır. Bir yandan, Marx literatürüne dayalı olarak özne-nesne kavramlarının ilişkilendirilmesini kuramsal bir yaklaşımla inceleme gerçekleştirilirken, diğer yandan özne-nesne kimliğiyle kuramsal temelden yola çıkılarak, ürün denemeleri yapılmıştır. Bu denemeler kesin savlar değil, bir tür önermelerdir. Ürün denemeleri Soyut Dışavurumculuğun en belirgin kurallarına ve Marx' in `özne-nesne` ilişkilendirme biçimine bağlı kalınmıştır.

171 SUMMARY: This study is based on the from as Marx puts the relationship between the concept couple of `object-subject`. One of the fundamental aims of the study is to analyze the discussions built on the application of this from in the field of art. The common belief that Marxist aestheatics can be based on `social- realist` trends has been questioned with reference to both Marxist theory and the Theories of post-Marx Marxist aestheticians. Expressionist trends which have been often critisized by critics for being a modernist trend, have been studied within the context of Marx to find out what kind of conflicts and relationships they have contained and the ideas in this respect have been contrasted and ambiguities have been questioned. The eventual conclusions of this reserch which made of five chapters are indispensible. 1- The cognitive relationship between the `subject-object` from a Marxist point of view, ts an attitude which adopts the unity of thinking activity, the activity concerning object and comminicative activity, and which at the same time, grasps the phenomenon of social instrument and the historical quality of cognition.172 2- The highest reflection of truth, cognition, covers not only the conscious attitude of the subject towards the object but also the conscious attitude towards itself. 3- The creation or the establishment of objects within the domain of cognitior. With the help of artificially created objects in the art, the subject reproduces other objects cognitively. 4- Marxism represents a concrete Utopia of a freed society by rejecting the `realistic` discourse which legimates the capitalist market or bureavcratic despotism. 5- There are clear differences between Marxist aesthetic and `social realism` as a guided view of art oriented towards a political-ideological purpose. 6- The essence of realism is not in the methods of art but in conceiving the life in depth. İn connection with the basic prolem of the reserch, resercher has analyzed seven abstract expressionist works. Analyzing the relationships between the concept of `object-subject` based on Marx' s discourse with a theorical approach, the investigator with her subject-artist identity has worked on aplications based on the very same theorical173 base. However, these works are supposed to be some proposals instead of being absolute propositions. The referance of these works are the obvious principles of Abstract Expressionism and Marx' s `object-subject` formulation.