Aspectotemporal system in Turkish: Actional content and recategorization of Turkish verbs

Abstract

207 ÖZET Bu çalışmanın amacı, tümce düzeyinde, Türkçe eylemlerdeki kılınış ulamını betimlemek ve açıklamaktır. Çalışma, Johanson'un (1971; 1994; 2000) Türkçede kılmış ve görünüşe ilişkin tartışmalarını temel almış, kılmış ulamı üzerine geliştirilmiş diğer çağdaş yaklaşımların (Carlson, 1981; Mourelatos, 1981; Smith, 1991; Tenny, 1994; Mollâ-Aliod, 1997), ışığında, hem yapısal hem de anlambilimsel kuramları bütüncül bir biçimde kullanmıştır. Giriş bölümünde çalışmanın temel amaçlan ve kuramsal altyapısı belirtilmiştir. Bu bölümde ayrıca, çalışmanın araştırma nesnesini oluşturan veri tabanının ne biçimde oluşturulduğu ve buradaki sınırlamaların neler olduğu belirtilmiştir. I. bölüm, görünüş, zaman ve kılmış kavramlarının tarihsel sürecini özetlemektedir. Antik Yunan dönemindeki görünüş çalışmalarından başlayarak bu alandaki çağdaş yaklaşımlar gösterilmiştir. Ayrıca bu bölüm kılmış ve görünüş alanındaki yöntembilimsel ve kavramsal tartışmaları gözönünde bulundurarak kılmış, görünüş ulamının, tümceye ait anlambilimsel bir öğe olduğunu ve bu ulamın farklı dillerde değişik şekillerde aktarıldığını vurgulamıştır. Türkçe'de zaman, görünüş ulamlarının üzerine yapılmış çalışmalar da bu bölümde özetlenmiştir. II. Bölüm Türkçe eylemlerin kılınış özelliklerini betimlemede ve buna uygun sınıflar oluşturmada kullanılacak testleri tartışmıştır. Kılınış anlatan eylemlerin oluşturduğu yapılar, X-di ve hala X-iyor yapısı, belirteçler, kılmış gösteren yardımcı eylemlerle kurulan yapılar kılmış özelliklerim saptamada kullanılan testleri oluşturmaktadır. Bu bölüm Türkçede bulunan eylemlerin kılmış özelliklerini kılınış ulamının tümce içi olan birimlerle olan208 etkileşimi sonucu ortaya çıkan ad öbekleri, belirteçler vb. değişkenlerden etkilendiğini ve bundan dolayı eylemlerin kılmış özelliklerine bağlı sınıflandırmasındaki güçlükleri tartışmıştır. m. Bölüm eylemlerin temel kılınış özelliklerindeki kaymaları tartışmaktadır. Bu bölümde kılmış kaymalarına yol açan ad öbekleri, yer ve zaman belirteçleri, kılınış gösteren yardımcı eylemlerle kurulan yapılar, emir kipi, görünüş ve zaman sonekleri gösterilmektedir.

209 SUMMARY The aim of this study is to give a complete account of actional content (lexical aspect) in Turkish on sentence level. Following Johanson's (1971; 1994; 2000) perspective on actional content (lexical aspect) for Turkish verbs, the study makes references to other approaches developed in the area of aspectology. In the light of the recent approaches (Carlson, 1981; Mourelatos, 1981; Smith, 1991; Tenny, 1994; Mollâ-Aliod, 1997) to aspect, the study adopts a compositional approach that brings formal and notional accounts together. Introduction concerns the purpose and theoretical framework of the study. The data and its limitations are included in this section. Chapter I reviews the historical background to the notions of aspect and tense. It starts with Ancient Greek aspect studies and introduces modern approaches in the area. This chapter also discusses the terminological confusions and methodology which led to a failure in understanding aspect both as a compositional unit and a parameter realized in different ways in individual languages. Moreover, a review of studies on tense-aspect in Turkish is also presented in this chapter. Chapter II describes the features of the basic level actional contents of Turkish verbs. In order to achieve this, several standard tests such as super-lexical morphemes, X-di ve hala X-iyor construction, adverbs and postverb constructions are used. This chapter illustrates the aspectual properties of various verb classes found in Turkish and discusses the impossibility of a perfect classification of verbs in terms of their basic actional contents due to the composional nature of aspect affected by other contextual elements.210 Chapter IH concerns the recategorization of the basic actional content values of Turkish verbs. It also introduces the recategorization devices which change the basic actional content of verbs in Turkish such as the quantized nature of noun phrases, spatial expressions, various types of adverbials, super-lexical morphemes, imperative mood, post and preverb constructions, viewpoint operators. This chapter also discusses two types of recategorization processes which are known as transformativization and non-transformativization.