Salnamalerde Mersin

Abstract

133 ÖZET Salname, Farsça `Sal` (yıl) ve `Nâme` (mektup, kitap) kelimelerinden türemiş olup bir senelik olayları göstermek üzere düzenlenmiş eserlere denir. Yerel tarih araştırmalarının önemli kaynaklan arasmda yer alan salnameler, Osmanlı döneminde devletin yıkılışına değin basılmıştır. 1864 Vilâyet Nizâmnâmesi sonrası yeni oluşturulan vilâyetlerde kurulan matbaalarda, her vilâyet kendi `vilâyet salnamesini` hazırlamıştır. Adana Vilâyeti Salnameleri' nde, vilâyetin önde gelen idarî görevlileriyle, İçel, Mersin, Sis, Kozan, Cebel-i Bereket gibi sancaklara ait tarihî, coğrafî, ekonomik, sosyal, kültürel, demografik vb. alanlarda daha birçok veriler sunulmaktadır. 1840'larda bir köy olan Mersin, Ortadoğu ve Anadolu'nun ticaret yollan üzerinde oluşu, liman hinterlandının geniş bir alam kapsaması ve verimli tanmsal topraklan nedeniyle kısa süre içerisinde Adana Vilâyeti'nin önemli bir sancağı haline gelmiştir. Mersin'de uzun bir süre çok renkli demografik ve etnik yapı içinde farklı kültürler bir arada yaşamıştır. Sancakta Türkler genellikle taran ve hayvancılıkla uğraşırken, yabancılar ve gayn müslimler ticaretle geçimlerini sağlamışlardır. Salnamelere göre dokumacılık, un, şarap, yağ üreticiliği, hayvancılık, kerestecilik ve ziraat gibi meslekler yoğunluklu olarak halkın geçimini sağladığı uğraşlar olmuştur. Bu çalışmada Adana Vilâyeti'nin yayınlamış olduğu AVS'lerden, Mersin Sancağı ile ilgili bölümlerin günümüz Türk alfabesine çevirisi yapılarak, diğer salnameler, resmi yayınlar ve araştırma-inceleme eserlerle birlikte, elde edilen veriler ışığında Mersin'in tarihsel gelişimi ortaya konulmaktadır.

134 SUMMARY The Persian term `Salnâme`which is composed of two parts, `sal` (year) and `nâme` (letter or book), is used to represent a compiled work that records the significant events of the year and that outlines the major geographical, demographic, educational, and economic issues. The Salnâmes, which are among the primary sources of local history research, had been published until the collapse of the Ottoman State. After the declaration of the Province Regulation in 1864, every newly formed province acquired a printing press in order to prepare its own provincial Salnâmes along with other official documents. For instance, Adana Province Salnâmes present the information about the official figures of the province and supply the data about İçel, Mersin, Sis, Kozan, Cebel-î Bereket sanjaks in relation to their historical, geographical, economic, social, cultural, demographic aspects. Mersin, a tiny village in 1840s, became a prominent sanjak of the Adana Province in a relatively short period of time due to its location at the intersection point of the trade routes of the Middle East and the Asia Minor, an extensive hinterland around the city port, and the vast amount of the fertile agricultural land of the Plain Cilicia. A number of different cultures has always lived in Mersin side by side for a long time, presenting a colorful demographic and ethnic composition. The Turks in the sanjak usually earn their living from agriculture and animal breeding while non-muslim population and the foreigners generally depended on the trade. According to the Salnâmes, weaving, flour, wine, and olive oil production, animal breeding, forestry, and agriculture are among the occupations by which the inhabitants of the sanjak made their living.135 In this study, the sections related with the Mersin Sanjak in the Adana Province Salnâmes are translated and tarnscribed into Modern Turkish from Ottoman and the historical development of Mersin is evaluated in the light of the data drawn from other Salnâmes, official documents, and previous research.