Yeni Türk edebiyatında bir anlatı türü olarak deneme

Abstract

194 ÖZET Deneme birey ya da toplum yaşamının bilimsel ya da güncel bir konusu üzerine anlaşılması kolay, ancak sanat ve bilgi düzeyi bakımından derinlikli, düşünce boyutuyla olduğu kadar duygu ve estetik yönden de doyurucu, bilinçli bir öznellikle kaleme alınmış düzyazı türüdür. Deneme kendini genel anlamda inşam anlatma anlayışındaki iç ve dış nedenlere dayalı değişim ve gelişmelere paralel olarak açılabilen, dolayısıyla güncellenebilen türsel özellikleriyle sınuiandmlamayan bir konu çeşitliliğine sahiptir. Denemenin içerikteki genişliğe ve buna bağlı çeşitliliğe karşılık biçim bakımından yazar tavrından kaynaklanan sınırlı formları vardır. Kanıtlama, genelleme, alıntılama, anlatıcı, bakış açısı gibi yazın, bilim gibi farklı alanlara ait metinlerde de uygulanan birçok anlatım öğesi denemede de görülür. Ancak deneme türü, kendine özgü içerik evreninin etkisiyle söz konusu öğeleri de bu özgülüğün içine alır. Böylece, pek çok düzyazı türünde ortak olan biçim öğeleri denemede türe özgü bir kimlik kazanır. Deneme türünde, yaşamın her alanından konular orta uzunlukta bir metinde yazarın tüm içtenliği, bilgi ve kültür donanımı sayesinde işlenmektedir. Denemeler, içeriği dolayısıyla okura her konuda bilgiler ya da paylaşımlar sunan, biçim olarak kısa fakat içerik bakımından duygusal ve düşünsel yoğunluğa sahip yazılardır. Deneme, form olarak genellikle bir ya da birkaç kitap sayfasında tamamlanabilen, kısa metinler halinde kurulan bir türdür. Dolayısıyla, denemenin dayanak195 noktası ya da birimi olan 'metin' ölçüt çıkarmada temel hareket noktası olmuştur ve çalışmada farklı deneme metinlerini içeren yayımlanmış 100 kitap, türün biçim ve içerik özelliklerini belirlemek amacıyla incelenmiştir. î5B££MS

196 SUMMARY Essay is a type of prose that is written on a scientific or popular topic concerning personal or social life. Although its content is dense with information and artfullness, it is usually easy to understand. Essay could be written on a rich variety of topics that is not restricted by the changing typical features (of essays) because, of internal and exteral causes.Though essays have a broad content and a variety of topic, their forms are limited due to the auther's position. Essays use some narrative strategies and components such as proving, generalizing, quotation, narrator and point of the view that are especially employed in litareture or scientific writing. However essays transform these strategies and elements. Therefore, these characteristics, which are common in many types of propose, gain a new perception. Essays deal with a variety of topics in medium length texts with the auther's sincerity, knowledge and cultural background. Having a dense content fillet with emotion and thought, essays offer various sort of knowledge to the reader in their short form. An essay is a type that could be composed with short texts completed in a few pages. Therefore I have chosen `essays texts` to ditinguish the features of this prose type in this study, I have examined 100 published essay books in order to establish the characteristics of essay in respect to form and content.