Syntactic and semantic analysis of modal adverbs in Turkish

Abstract

122 ÖZET Bu çalışmanın ana hedefi Türkçe'de kiplik gösteren belirteçleri sözdizimsel ve anlambilimsel açıdan kapsamlı şekilde inceleyerek bu belirteçlerin işlevsel ve anlamsal özelliklerini saptamaktır. Bu amaca ulaşılmak için bilgisellik kipliğini yansıttığı düşünülen yedi kiplik belirteci {belki, herhalde, galiba, muhtemelen, kesinlikle, elbette) çoğunlukla doğal ortamlarda saptanmış geniş bir veritabanı çerçevesinde tek tek ele alınmış ve hem sözdizimsel hem de anlambilimsel açıdan detaylı olarak incelenmiştir. Geleneksel Türk dilbilgisi bakış açısıyla yapılan çalışmaların yeterli derecede açıklayıcı olamaması göz önünde bulundurularak bu detaylı incelemede mümkün olduğunca açıklayıcı ve kapsayıcı kavramlar oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu kavramların oluşturulmasında son dönemde çağdaş dilbilim yöntemiyle yapılan ancak kapsayıcı olmaktan çok sınırlı sayıda belirtecin işlevsel özellikleri üzerine yoğunlaşan çalışmalardan yola çıkılmıştır. Tüm dillerde gerek anlamlan ve yapılan gerekse işlevleri ve tümcedeki kullanım yerleri açısından çeşitlilik gösteren bu dilbilgisel ulam için yapılabilecek kapsayıcı açıklamalar hem Türkçe dilbilgisine katkıda bulunacak hem de Türkçe'nin kendine özgü kiplik, görünüş ve zaman dizgelerinin bütünüyle betimlenmesinde tamamlayıcı bir unsur olacaktır. Ayrıntılı ve açıklayıcı hu çeşit betimlemelerin dil öğretimine katkıları kaçınılmazdır. Çalışmanın giriş bölümünde araştırma problemi tanıtılmış, veri toplama yöntemi, çalışmanın amaçlan ve sınırlamaları belirtilmiştir. I. bölümde belirteçler sözcük türleri çerçevesinde genel olarak sunulmuş ve konuyla ilgili hem geleneksel hem de çağdaş bakış açılan özetlenmiştir. Daha sonra dilbilgisel bir ulam olan kiplik kavramı ve bu kavramın belirteçlerle ilişkisinden bahsedilmiştir. Bölümün sonunda kiplik belirteçlerinin ingilizce ve Türkçe üzerine yapılmış çalışmalardaki yeri belirtilmiştir.123 II. Bölüm Türkçe zaman, görünüş ve kiplik eklerinin genel özelliklerinin bir özetiyle başlamaktadır. Daha sonra, veri tabanının incelenmesine geçilmiş ve seçilen kiplik belirteçlerinin bu veritabanı çerçevesinde yansıttığı sözdizimsel ve anlambilimsel özellikler saptanmaya çalışılmıştır. Bu saptamalar yapılırken belirteçlerin içsel anlamları, cümle içindeki yerleri ve diğer zaman, görünüş ve kiplik ekleriyle ilişkileri göz önünde tutulmuştur. Her ne kadar detaylı bir çalışma amaçlanmış olsa da bu yeni ve gerçekten ilgi çekici konunun her yönüyle tek bir çalışmada ele alınması imkansızdır. Kiplik belirteçlerinin özellikle olumsuzlama gibi dilbilgisel operatörlerle ve şart tümcesi gibi değişik tümce türleriyle olan ilişkisi araştırmaya değer konular içermektedir.

124 SUMMARY The aim of this study is to provide a comprehensive account of the syntactic and semantic functions of Turkish modal adverbs. We performed such a task due to the fact that the analyses of the Turkish modality system would be incomplete without a detailed evaluation of the modal adverbs. Such an evaluation would also allow a comparison between the modality systems of Turkish and other languages such as English or French and provide language learners and/or teachers with valuable information. Introduction presents the problems and the hypotheses of this research. This section of the study also answers the questions about the aims of the study, data collection and the limitations. In Chapter I we have dealt with adverbs as a component of parts of speech system in the first hand. Next, the notion of modality and its fundamental concepts are argued in the frame of Palmer's classification (1986). Finally, the concept of modal adverb is presented by restating the studies done on the subject both in English and Turkish. Chapter II is concerned with the representation of the data regarding the syntactic and semantic functions of our selected modal adverbs (belki, herhalde, galiba, muhtemelen, kesinlikle, mutlaka, elbette ) after introducing a detailed representation of Turkish tense, aspect and modal markers for the sake of the analysis of the ways they interact with modal adverbs. It is really noteworthy that further studies should be carried out especially on the interaction between the modal adverbs and grammatical operators such as negation or different clause types such as conditional clauses.