Türkçe gazetelerde Şubat 2001 ekonomik krizinin eleştirel söylem çözümlemesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, gazete dilinin dilbilimsel ve söylemsel yapısının özelliklerini Eleştirel Söylem Çözümlemesi genel çerçevesi içinde belirlemeyi amaçladık. Çalışmamızın çıkış noktasın, 2001 yılı Şubat ayında ortaya çıkan ve toplumun hemen hemen her kesimini olumsuz yönde etkileyen ekonomik kriz oluşturmaktadır. Detaylı incelemek amacıyla konuyu başlıklar ve köşe yazıları olmak üzere iki yönden ele aldık. İlk etapta, Şubat 2001 ekonomik krizinin sebep ve sonuçlarının dilsel çözümlemesini yapmak amacıyla farklı ideolojik eğilimleri olan beş ayrı güncel gazetenin ( Cumhuriyet, Sabah, Radikal, Zaman ve Gözcü ) haber başlıkları toplanmıştır. Bu başlıklar aracılığıyla gazete söylemi içinde haber başlıklarının etkili ve kalıcı olmasında etken olan dilbilimsel özellikler saptanmıştır. Bu özellikler sözdizimsel, anlambilimsel ve biçembilimsel olmak üzere üç ayrı dilbilim çözümleme yöntemiyle incelenmiştir. Ayrıca, Cumhuriyet, Zaman ve Radikal gazetelerinin Şubat 2001 ekonomik krizinin ortaya çıkmasından itibaren birbuçuk aylık sürede yayınlanan köşe yazılarından ekonomik krizin belirli dönemlerine ait örnek önermeler seçilmiştir. Bu önermeler aracılığıyla köşe yazılarında yer alan kiplik belirtilerinin işlevleri, köşe yazarlarının olaylara bakış açılarını yansıtmadaki etkisi, dilin kişilerarasılık işlevi temel alınarak tanımlanmıştır. Ekonomik kriz süresince gelişen olaylar farklılıkları bakımından krizin üç evrede incelenmesini zorunlu kılmaktadır. Olayın meydana gelişi ve bunun yankıları birinci evreyi, Kemal Derviş'in iş başına getirilmesi ikinci evreyi, halkın krizden ne şekilde etkilendiği de üçüncü evreyi kapsamaktadır. Ayrıca, belirlediğimiz gazetelerdeki köşe yazılan ölçüt alınarak Şubat 2001 ekonomik krizinde ağırlıklı olarak yer alan sosyal aktörlerin anlamsal rollerinin dilsel örüntülemesi çözümlenmiştir. Eleştirel Söylem Çözümlemesi Çerçevesi içinde yapılan çalışmalarda kuramsal bağlamı Anlamsal Rol Çözümlemesi oluşturmaktadır. Kısaca,

VI newspaper discourse and it also displays the influence of media discourse in forming the. perception, opinion and ideologies of people. The introductory section presents the hypotheses and the problems of this research. The purpose of the study, the limitations and data collection are also revealed in this section. In chapter I, we have outlined the theory of Critical Discourse Analysis and how the ideology is represented in this theory. We have also dealt with the nature of newspaper discourse and reviewed some of the important studies done on this subject both in English and in Turkish. In chapter II, we have given brief information about Hopper and Thompson's Transitivity Hypothesis and Halliday's Functional Grammar model. By using this model and hypothesis, we have analysed the newspaper headlines dealing with February 2001 economic crisis. Throughout this chapter, syntactic, semantic and stylistics aspects of linguistic analysis have been employed. Chapter III concerns with the functions of modality on the sample propositions taken from op-ed articles dealing with economic crisis. This chapter also includes the effects of interpersonal function of language in terms of Halliday's Functional Grammar on constructing the ideological viewpoint of the newspaper editors. In the final chapter, we have examined the op-ed articles to define the semantic roles assigned to the social actors who participated in February 2001 economic crisis. In this chapter we have also analysed the ideological characteristics of the newspapers under investigation through the representation of social actors.