Türkiye`de cari açık ve kısa süreli sermaye hareketleri

Abstract

Türkiye'nin cari işlemler açığı ve bu açığın sürdürülebilirliği problemi son yıllarda ekonomi gündeminin değişmez maddesi haline gelmiştir. Cari açığın ortaya çıkışı konusunda genel anlamda iki görüş bulunmaktadır. İlk görüşe göre cari açığın nedeni ekonomik büyümeden kaynaklanan talep artışıdır. Bu görüşe göre cari açık 2001 krizi sonrası yaşanan ekonomik iyileşmenin doğal bir sonucudur. Ekonomideki bu hızlı hareketlilik yavaşlayacak ve doğal hızına geri dönerek dış açık sorunu kendiliğinden çözülme sürecine girecektir.Alternatif bir görüşe göre, mevcut cari hesap gerçekten kısa vadeli spekülatif sermaye akışını tetikleyen daha yüksek faiz oranlarının desteği ile aşırı değerlenmiş yerli paradan kaynaklanmaktadır. Öte yandan, cari hesap açığı genel olarak milli tasarruf ve yatırımlar arasındaki olumsuz fark olarak tanımlanmakta ve yetersiz iç tasarrufların dolayı yatırımın dış borçlanma ile finanse edilmesi gereksiniminden dolayı meydana gelmektedir.Türkiye'nin yakın tarihte yaşadığı krizlerin ödemeler bilançosu kaynaklı olması ve krizler öncesi cari işlemler hesabına yönelik göstergelerin giderek bozulması, benzer bir kriz endişesini gündeme getirmektedir.Bu tezde, Türkiye'de özellikle 1990'lı yıllarda gerçekleşen liberalizasyon politikaları ile birlikte cari işlemler dengesini etkileyen makroekonomik göstergelerin gelişimi kısa süreli sermaye hareketleri vesürdürülebilirlik çerçevesinde incelenmiştir. Bu bağlamda, cari işlemler açığının kısa süreli sermaye ile finansmanının sağlanması uzun vadede başarılı sonuçlar vermemiş ve bu şekilde finansman ile cari açık sürdürülememiş ve nihayetinde finansal krizlerle son bulmuştur. Ancak son dönemde cari açığın finansmanında sıcak para olarak nitelenen kısa süreli sermaye hareketlerinin yerini uzun vadeli yatırımlara bırakması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Reel kur değerlenmesi, yatırımların kompozisyonu, cari işlemler dengesinin kompozisyonu olumsuz sinyaller verirken, kamu kesimi açığındaki azalma, milli gelirdeki büyüme, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarındaki artışlar sürdürülebilirlik açısından yaşanan olumlu gelişmelerdir.Anahtar kelimeler: Cari İşlemler Açığı, Sürdürülebilirlik, Kısa Süreli Sermaye Hareketleri.

The current account deficit and its sustainability problem in Turkey have been kept in agenda of the economy for several years. There are two main approaches of raising the current account deficit: The first one is that the expanding of demand due to economic growth. Accordingly, the current account deficit is the natural outcome of the economic development observed after 2001 crisis. The higher economic growth movement would decline and by returning its natural path, the external deficit problem will automatically be resolved.According to an alternative view, the current account is due to overvalued domestic currency with the support of higher real interest rates that stimulate short-term speculative capital inflows. On the other hand, the current account deficit is generally defined as the negative difference between national savings and investment and arises from the necessity of financing of investment by foreign borrowing because of insufficient domestic savings.Within this context, in this study, the macroeconomic determinants of the current account deficit and its sustainability are analyzed along with the liberalization policies of capital account in Turkey starting from 1990s. Accordingly, the finance of current account deficit by short-term capital inflows has not succeeded in the long-term; the current account has not been sustained and eventually ended with financial crises. However, the structural change of financing current account from short-term capital inflows to relatively long term capital is evaluated as a positive development.While real depreciation of domestic currency, the composition of the investment spending, and current account imbalance gives negative signals, declining of budget deficit, higher economic growth rates and increase in the rate of direct capital inflows are positive developments in terms of sustainability of the current account deficit.Key words: Current Account Deficit, Current Account Sustainability, Short-term Capital Inflows