Sosyo-ekonomik değişkenler açısından eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen

Abstract

Modern toplum yapısının ürettiği sosyo-ekonomik baskılar, eğitim çalışanlarında da yabancılaşmaya neden olabilmektedir. Eğitim kurumları toplumun önemli ihtiyaçlarından birini karşılamaları ve çok sayıda çalışanı barındırması bağlamında dikkate alınması gereken kurumlardır. Eğitimde yabancılaşma, bir yabancılaşma şekli olarak okulda çalışanların, öğrenim görenlerin, hatta velilerin yapmaları gereken işlerden soğuması ya da uzaklaşmasını ifade eder. Yabancılaşma sorununun kaçınılmaz etkisinin aşılması ya da en aza indirilmesi için öncelikle, sosyo-ekonomik değişkenlerin çalışanlar üzerindeki etki düzeyinin tespit edilmesi gerekir.Bu araştırma, lise öğretmenlerinin eğitime yabancılaşma düzeylerinin sosyo-ekonomik değişkenlere göre güçsüzlük, anlamsızlık, yalıtılmışlık ve okula yabancılaşma boyutlarında değişip değişmediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmanın örneklemi, Mersin Büyükşehir Belediye sınırları içinde 2007-2008 öğretim yılında liselerde çalışan öğretmenler arasından seçilen, farklı lise türlerinde çalışan ve çeşitli branşlardaki 400 öğretmenden oluşmaktadır. Örneklemi oluşturan öğretmenlere, araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu ve Elma (2003) tarafından geliştirilen eğitime yabancılaşma ölçeği uygulanmıştır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde, SPSS 13 bilgisayar programından yararlanılmıştır. Analiz aşamasında öğretmenlerin sosyo-ekonomik durumlarının eğitime yabancılaşma düzeyleri ile anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla, kategori sayısı iki olan değişenlerde t testi; kategori sayısı ikiden fazla olan değişkenlere ait ortalamaların karşılaştırmasında ise tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır.Araştırma sonucunda, lise öğretmenlerinin eğitime yabancılaşma düzeyleri; güçsüzlük, anlamsızlık, yalıtılmışlık ve okula yabancılaşma boyutlarında orta düzeyde bulunmuştur. Araştırmada sosyo-ekonomik değişkenler; ?sosyo-demografik, ekonomik, çalışma, sendikal örgütlenme ve okul yönetimine katılma koşulları? açısından kategorilere ayrılarak değerlendirilmiştir. Sosyo-demografik koşullar açısından; öğretmen eşlerinin gelir durumu ile öğretmenlerin güçsüzlük ve anlamsızlık düzeyleri arasında ters orantılı bir ilişki olduğu dikkat çekmektedir. Ekonomik koşullara göre, öğretmenlerin aylık gelir ortalamaları açısından güçsüzlük boyutunda anlamlı bir farklılık olmadığı, gelirinin yettiğini bildiren öğretmenlerin okula yabancılaşma düzeyinin, gelirinin yetmediğini bildirenlerden daha düşük olduğu belirlenmiştir. Serbest zamanlarını istediği gibi kullanabilen öğretmenlerin, diğer öğretmenlere göre güçsüzlük algısının daha düşük düzeyde olduğu; mesleğini isteyerek seçen öğretmenlerin, güçsüzlük ve anlamsızlık algısının diğer gruplara göre daha düşük düzeyde olduğu; serbest zamanların istendiği gibi kullanılmamasının, anlamsızlığa ve yalıtılmışlığa bağlı yabancılaşma algısını arttırdığı belirlenmiştir. Bununla birlikte sendika üyesi olmayan öğretmenlerin güçsüzlük düzeylerinin, sendika üyesi çoğu öğretmenden daha düşük düzeyde olduğu, yönetime katılamayan öğretmenlerin eğitime yabancılaşma düzeylerinin, yönetime katılabilen öğretmenlerden daha yüksek düzeyde olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda yaş, hizmet süresi, mesleği isteyerek seçme, serbest zamanını istediği gibi kullanabilme ve yönetime katılma değişkenlerinin eğitime yabancılaşmanın önemli yordayıcıları olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Sosyo-Ekonomik değişken, Eğitimde Yabancılaşma, Güçsüzlük, Anlamsızlık, Yalıtılmışlık, Okula Yabancılaşma, Lise Öğretmeni.

Socio-economic pressures produced by the modern society may cause alienation among people who work in education institutions. It is important to take into consideration education institutions in terms of their role in meeting important needs of the society and have a great number of employees. Alienation in education as a form of alienation means that employees working at schools, students, even parents grow away from the duties they should fulfill. To overcome or minimize the effect of alienation problems, first of all, the effect level of socio economic variables over employees need to be determined.This research aims to find out whether high school teachers? alienation levels change according to socio economic variables within the dimensions of powerlesness, meaninglessness, isolation and alienation to school. The sample of this research consists of 400 teachers chosen from different branches working in different high school types in 2007/2008 academic year in Mersin metropolitan area. These teachers were asked to answer the questions in the personal information form developed by the researcher , and the scale of alienation to education developed by Elma (2003) was employed. SPSS 13 computer program was used to analyze the research data. At the analysis stage of the research data, with the variables consisted of two categoies, a t test was used to determine whether it showed a meaningful difference between in level of alienation to education and teachers' socio economic status, and the simplex variance analysis was used to compare the averages of variables having more than two categories.In the result of the research, the level of alienation to education among high school teachers was found at a medium level in the form of powerlessness, meaninglessness, isolation and alienation to school. In the research, the socio economic variables were evaluated by separating them into categories in terms of socio demography, economy, work, union organization and participation in school management. Socio demographic conditions revealed that the relationship between teachers? spouses income level and teachers? powerlessness and meaninglessness levels was inversely proportional. According to the economic conditions, considering teachers' monthly income, there was not a meaningful difference in powerlessness dimension. Teachers who stated that their monthly income was sufficient was found to have been experiencing alienation at a lower level than those who stated that their monthly income was not sufficient. Teachers who could use their free time as the way they wished had less perception of powerlessness compared to those who could not, and the teachers who had chosen their profession willingly had less perception of meaninglessness and powerlessness compared to the other groups. It was determined that not being able to use free time as the way they wished increased the perception of alienation depending on meaninglessness and isolation. However, it was also found that the powerlesness level of teachers who were not a member of a union was lower than that of many teachers who were a member of a union, and the alienation levels of teachers who could not participate to the school administration was higher than that of those who could participate to the school administration. In the result of the research, it is possible to explain that the variables including age, work experience, the profession which has chosen willingly, being able to use the free time as he likes and being able to join to the school administration were important interpreters of alienation in education.Keywords: Socio-Economic variable, Alienation in education, Powerlessness, Meaninglessness, Isolation, School alienation, High School?s teacher.