Türkiye`de Meşrutiyet`ten Cumhuriyet`e geçiş sürecinde Çukurovalı yakın bir tanık: Ali Münif Yeğena

Abstract

Ali Münif Yeğena, 1874 yılında Adana'da doğdu. Aslen Anamurlu olan Yeğenağa ailesindendir. Osmanlı modernleşmesinde önemli rol oynayan üç okuldan biri olan Mülkiye-i Şahanede eğitimini tamamlamıştır. İttihat ve Terakki'nin kurucuları arasında yer almış ve Cemiyet'in ilk yönetmeliğini hazırlamıştır.Ali Münif Bey, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra, Meclis-i Mebusana Adana mebusu olarak seçilmiştir. Daha sonra valilik, İttihat ve Terakki Merkez-i Umumi azalığı, Dâhiliye Nezareti müsteşarlığı ve Talât Paşa kabinesinde Nafia nazırlığı gibi 1918 yılına kadar İttihat ve Terakki'nin içerisinde üst düzey görevlerde bulunmuştur. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra, Çukurova'da yerel direnişi örgütlemek için Kilikyalılar Cemiyeti'nin kurucu üyeleri arasında yer almıştır.Mütareke Döneminde, önde gelen İttihatçıların tutuklanmasıyla birlikte Ali Münif Bey de tutuklanmış ve savaş kabinelerinin birinde görev aldığı için Divan-ı Harp'te yargılanmıştır. Yargılama süreci tamamlanmadan İngilizler tarafından Malta Adası'na sürgün edilmiştir. Ali Münif Bey, yirmi üç ay Malta'da sürgün kaldıktan sonra 1922 yılında Adana belediye başkanlığına seçilerek, Adana'da Cumhuriyet Döneminin ilk belediye başkanı olmuştur. Daha sonra TBMM III. Dönem Mersin, IV. Dönem Adana, V, VI, VII, ve VIII. Dönem Seyhan milletvekilli olarak uzun bir süre parlamentodaki yerini korumuştur.

Ali Münif Yeğena was born in Adana in 1874. He is from Yeğenağa family originally from Anamur. He completed his education in Mülkiye-i Şahane which was one of the three schools which had an important role of modernization of Ottoman Empire. He took place in one of the founders of the community which was constituted in the Military Medical School when he was in Mülkiye-i Şahane periods and it was a secret community which was going to be called as the Committee of Union and Progress later. He prepared the first constitution of the community. He attended the secret activities against government of Abdülhamit and got closed by entering the environment of Union and Progress.Ali Münif was the share holder with his activities in the declaration of the second constitution and he joined the first Meclis-i Mebusan as the deputies of Adana. After that he made the tasks in Union and Progress until 1918 as a governorship, member of Union and Progress Central Public, Counsellorship, the ministry of Nafia in Talât Pasha?s government. After The Armistice of Mudros was signed, he found the community of ?Kilikyalılar? to organize the local resistance in Çukurova.At the Armistice term, also Ali Münif was arrested when the innovator Unionist was arrested and stood Trial in Courts Martial because he worked in one of the war cabinets. And before trial process was completed, he was deported to Malta Island by Englishman. After the captivity in Malta about 23 months, Ali Münif was chosen as a municipality mayor in Adana. And he became the first municipality mayor of the Republican period. After that he maintained his effectiveness also in Republic period in Great National Assembly of Turkey as a congressman of 3rd term in Mersin, 4th term in Adana, 5th, 6th, 7th, and 8th term in Seyhan. He was in parliament for a long time as an old Unionist originated from Council Deputies.