Eskişehir`in elektrifikasyon tarihi (1916-1944)

Abstract

Osmanlı kentlerinin elektrik altyapısı yani elektrifikasyonu, daha çok aydınlatma ihtiyacından dolayı inşa edilmek istenmiştir. Osmanlı Devleti'nde ilk sokak aydınlatması 1847 yılında İstanbul'da kandillerle yapılmaya başlanmıştır. Daha sonra petrol lambaları, havagazı ve en son olarak da elektrikli sokak aydınlatması yapılmıştır.Osmanlı Devleti'nde ilk modern aydınlatma tesisi, 1853 yılında İstanbul'da kurulan Dolmabahçe Gazhanesi'dir. Daha sonra İstanbul'un başka yerlerinde ve diğer kentlerde de gazhaneler inşa edilmiştir.Osmanlı Devleti'nde kentlerin elektrifikasyonu 20. yy başlarında yapılmaya başlanmıştır. İlk elektrik tesisi, 1902 yılında Tarsus'ta inşa edilmiştir. Başkent İstanbul'un elektrifikasyonu ise 1914'de yapılmıştır.Eskişehir'in elektrik imtiyazı, 1919 yılında Eskişehir Belediyesi'ne verilmiştir. İmtiyaz koşulları gereği elektrik tesisatı, her hangi bir sorun çıkmadığı takdirde en fazla 3 yıl 3 ayda inşa edilmesi gerekiyordu. Fakat Eskişehir Belediyesi, imtiyazı daha büyük bir sermaye gurubuna devretmek istemesi ve şehrin savaşlardan dolayı tahribata uğraması nedeniyle bu süreyi uzattırmıştır. Belediye, elektrik imtiyazını başka bir şirkete devredemediğinden elektrik tesisatını kendisi yapmıştır.Eskişehir'in elektrifikasyonu için 1924 yılında plan ve projeler yapılmıştır. Fakat bu plan ve projeler, kentin yeni ihtiyaçlarına göre değişiklik yapılması ve motorlarla elektrik üretilmesi için iptal edilmiştir. Daha sonra yeni plan ve projeler hazırlanmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda kentin elektrik tesisatı, 1927 yılında işletilmeye başlanmıştır.Eskişehir'in elektrik tesisatı işletmesi, 1927 yılında Eskişehir Elektrik Komandit Şirketi'ne devredilmiştir. Şirket, 1935 yılında anonimleştirilerek Eskişehir Elektrik Türk Anonim Şirketi'ne dönüştürülmüştür. 1944 yılında şirketin imtiyazı kaldırılarak kamulaştırılmıştır. Bu süre boyunca elektrik şirketinin büyük çoğunluğu Eskişehir Belediyesi'ne aitti.Anahtar Kelimeler: EskiĢehir, Elektrik, Elektrifikasyon, Aydınlatma.

The electrification that means electricity infrastructure, of Ottoman cities were rather demanded to be built due to the necessity of street lighting. The very first street lighting of Ottoman Empire were started in İstanbul in 1847 with candles. Later on, petroleum lamps, coal gas and electric lamps were built in turn.The first modern lightning complex in Ottoman Empire is `Dolmabahçe Gasworks` which was established in 1853. Later on, another gasworks were built in different places of İstanbul and in different cities of Ottoman Empire.The electrification of cities in Ottoman Empire was started in the early part of 20th century. The very first electric complex was built in 1902 in Tarsus. The electrification of İstanbul which was the capital was founded in 1914.The electrical privilege of Eskişehir was given to the Municipality of Eskişehir in 1919. Electrical infrastructure was supposed to be built in 3 years and 3 month period due to the privilege conditions under the optimal circumsitances. However, the Municipality of Eskişehir prolonged this period because the governors wanted to assign the privileges to a corporation which has more capital efectivity and the city was harshly damaged by virtue of wars. The municipality made the electrical structure be built with its own means because of the fact that the governors could not assign the priviliges to an another authority.Plans and project were prepared for the electrification of Eskişehir in 1924. However, these plans and projects were canceled for changing city needs and generation electricity from generators. As a result of the efforts made, the electrical infrastructure was started to operate in 1927.The operation of the electrical infrastructure of Eskişehir was vested in Eskişehir Elektrik Komandit Company in 1927. This company was converted into an incorporated company in 1935 with the name Eskişehir Electric Turkish İncorporated Company. In 1944, the company was nationalized after the abolition of its privileges.Key Words: Eskisehir, Electricity, Electrification, Lighting.