Ergenlikte reaktif-proaktif saldırganlık, empati ve çocuk yetiştirme stilleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı ergenlerin reaktif ve proaktif saldırganlık eğilimlerinin bilişsel ve duygusal empati, anne ve baba tarafından uygulanan şiddet, anne kabul/ilgi, anne sıkı denetim/kontrol, baba kabul/ilgi ve baba sıkı denetim/kontrol değişkenleri tarafından ne derece yordandığını test etmekti. Araştırmanın bir diğer amacı ise ergenlerin empati ve saldırganlık eğilimlerinin cinsiyete ve dört farklı ebeveyn stiline (otoriter, açıklayıcı/otoriter, izin verici/şımartan, izin verici/ihmalkar) bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığını incelemekti. İkiyüz yetmiş biri kız, 271'i erkek olmak üzere toplam 542 öğrenci çalışmaya gönüllü olarak katılmıştır. Öğrencilere Temel Empati Ölçeği, Reaktif ve Proaktif Saldırganlık Ölçeği, Çocuk Yetiştirme Stilleri Ölçeği ve Ebeveyn Şiddeti Ölçeği uygulanmıştır. Ergenlik dönemindeki öğrencilerde empati düzeyinin, algılanan çocuk yetiştirme stillerinin ve ebeveyn şiddetinin ergenlerin reaktif ve proaktif saldırganlık eğilimlerini yordayıp yordamadığını test etmek amacıyla verilere iki ayrı hiyerarşik regresyon analizi uygulanmıştır. Bulgular, ebeveynlerinden şiddet gören çocukların reaktif ve proaktif saldırganlık eğilimlerinin akranlarına kıyasla daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca, annesinin sıkı denetim ve kontrol düzeyini yüksek olarak algılayan ergenlerin reaktif saldırganlık eğilimlerinin yüksek olduğu, annesinin kabul ve ilgi düzeyini yüksek olarak algılayan ergenlerin ise proaktif saldırganlık eğilimlerinin düşük olduğu bulunmuştur. Cinsiyet ve çocuk yetiştirme stillerine bağlı olarak ergenlerin bilişsel empati, duygusal empati, reaktif saldırganlık ve proaktif saldırganlık eğilimlerinin farklılaşıp farklılaşmadığını test etmek amacıyla verilere iki ayrı 2 (cinsiyet) x 4 (çocuk yetiştirme stilleri) çok değişkenli varyans analizi uygulanmıştır. Varyans analizi sonuçlarına göre, kızların hem bilişsel empati hem de duygusal empati eğilimlerinin erkeklerden daha yüksek olduğu, erkeklerin ise proaktif saldırganlık eğilimlerinin kızlardan daha yüksek olduğu bulunmuştur. Ayrıca, otoriter anne ve babaların çocuklarının reaktif ve proaktif saldırganlık eğilimlerinin diğer ebeveyn stillerine sahip anne ve babaların çocuklarına kıyasla daha yüksek olduğu bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Reaktif ve proaktif saldırganlık, bilişsel ve duygusal empati, çocuk yetiştirme stilleri, ebeveyn şiddeti.

The purpose of the study was to examine whether cognitive and affective empathy, harsh parenting, parental acceptance/involvement, and parental strict control predict the adolescent reactive and proactive aggression. Another purpose of the study was to examine the effects of gender and parenting styles (authoritarian, permissive/neglecting, permissive/indulgent and authoritative) on adolescent reactive and proactive aggressions and their levels of cognitive and affective empathy.Five hundred and forty two students (271 females and 271 males) from two public schools participated in the study. Students were asked to complete a number of questionnaires including The Basic Empathy Scale, Reactive and Proactive Aggression Scale, Child Rearing Styles Scale and Harsh Parenting Scale. To examine whether cognitive and affective empathy, harsh parenting, parental acceptance/involvement, and parental strict control predicted reactive and proactive aggression two different multiple regression analyses were performed. The results of the analysis indicated that harsh parenting significantly and positively predicted both the reactive and the proactive aggression. Reactive aggression was predicted by mother's strict control, indicating that mother's strict control leads to a high level of reactive aggression. Mother's acceptance/involvement significantly and negatively predicted proactive aggression, meaning that the higher level of mother's acceptance was related with the lower level of proactive aggression.To examine the effects of gender and parenting styles on adolescents' reactive and proactive aggression levels and on their cognitive and affective empathy skills, two different 2 (gender) x 4 (parenting styles) multivariate analyses of variance were performed. The results of the analyses revealed that male students' proactive, but not reactive, aggression level was higher than those of females. It was also found that adolescents from authoritarian families were more reactively and proactively aggressive compared to the adolescents from permissive/neglecting, permissive/indulgent, and authoritative families.Key Words: Reactive and proactive aggression, cognitive and affective empathy, parenting styles, harsh parenting.