Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi`nde İçel milletvekilleri ve siyasi faaliyetleri

Abstract

Birinci Dünya Savaşında İttifak Devletlerinin yanında yer alarak yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti, İtilaf Devletlerinin sunduğu Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştır. Çok ağır şartlar içeren bu antlaşmayla ülke bütünlüğü tehlikeye girmiş, 7. ve 24. maddeye dayanarak Anadolu'nun birçok yerinde İtilaf Devletlerinin askerleri bulunmuştur. Fransa güçleri ise Çukurova bölgesini ve Toros tünellerini işgal altına almıştır. Bu durum karşısında İstanbul hükümeti sessiz kalarak her şeye boyun eğmekle yetinmiştir. İtilaf Devletlerinin, ülkedeki azınlıkların ve İstanbul hükümetinin olumsuz tutumları karşısında Türk halkı tepkisiz kalmamış, kendi varlığını korumaya yönelmiştir. Bunu da Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kurarak gerçekleştirmiştir. İçel halkı da işgallerle birlikte teşkilatlanarak Mili Mücadeleye iştirak etmiş, Silifke'de, Mut'ta, Gülnar'da, Anamur'da böyle bir örgütlenme içine girerek kendilerini savunmuşlardır.Osmanlı Devleti'nin tarih sahnesinden yavaş yavaş silinmesiyle Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde Anadolu'da bağımsız bir Türk devletinin kurulması için gerekli koşulların vücuda getirilmesi amaçlanmıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Anadolu'da kurulacak olan yeni devletin temelini halka dayandırarak geniş halk kitlesinin katılımını sağlamak istiyordu. Bunu da meclisi açarak başarabilirdi. Ülke 66 seçim bölgesine ayrılmış ve her seçim çevresinden 5 milletvekilinin seçilmesi istenmiştir. Bu hesaba göre toplam 330 milletvekili mevcut olacaktı. Aynı şekilde İçel Milletvekili Ali Rıza Ataışık gibi Osmanlı Mebusan Meclisi'nden de milletvekilleri gelebilecekti. Fakat bu kargaşa ortamında seçilen milletvekillerinin toplanması hiç de kolay olmayacaktır. Nihayet olumsuz şartlara rağmen 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı ve çalışmalar hızlı bir şekilde katılabilen milletvekilleriyle başladı. İçel'i temsil etmek üzere, Birinci Dönem TBMM'ye 5 milletvekili seçilerek, bir milletvekilinin ise Osmanlı Mebusan Meclisi'nden gelmesiyle toplamda 6 milletvekili mecliste yerlerini almışlardır. 1920- 1923 yılları arasında mecliste görev yapan İçel milletvekilleri; Ahmet Şevki Bey (Göklevent), Ali (Sabri) Efendi (Güney), Mehmet Sami (Arkan), Mehmet Âlim (Naim) Efendi (Ulusal), Haydar (Lütfi) Bey (Aslan) ve Ali Rıza Efendi (Ataışık)'dir. Çalışmamızın ağırlık noktası olan İçel milletvekillerinin biyografileri, siyasi hayatları ve görüşleri de yer almıştır.Anahtar Sözcükler: İçel, Mondros Mütarekesi, Milli Mücadele, Birinci Meclis, İçel Milletvekilleri.

Defeated in the First World War by ranking among the Central Powers, the Ottoman Empire had to sign Mondros Ceasefire Agreement that Allied Powers submitted. With that treatment involving too harsh conditions, indivisible unity of the country was imperiled and soldiers of Allied Powers occupied in many places of Anatolia based on the 7th and 24th articles of the agreement. French powers occupied the Cukurova region and Toros tunnels. Istanbul government was contented with obeying everything and stayed silent. Turkish public tended to protect its presence and did not remain unresponsive to negative attitudes of Allied Powers, and minorities in the state and Istanbul government. This has been accomplished by establishing Countrywide Resistance Organizations. People in Içel got organized and participated in National Struggle, defended themselves by getting involved in such an organization in Silifke, Mut, Gülnar and Anamur. Following the disappearance of Ottoman Empire from the stage of the history step by step, it was aimed to bring into being the required conditions in order to establish an independent Turkish republic in Anatolia under the leadership of Mustafa Kemal Atatürk. He wanted to encourage participation of large mass of people by grounding the fundamentals of new state which would be established in Anatolia on the public. He would achieve that by opening the assembly. The country was divided to 66 electoral districts and each electoral district was asked to choose 5 members of parliament. According to this calculation, there would be 330 members of parliament in total. In a similar way, members of parliament from the Ottoman Chamber of Deputy like Ali Rıza (Ataışık), Içel representative, would be able to attend. However, it would be not that easy to gather all of the elected members of parliament in that chaotic atmosphere. Finally, Turkish Grand National Assembly was opened on 23th April 1920 and the works got started with the attendance of the members of parliament who were able to attend as soon as possible. So as to represent Içel, 6 members of parliament took their seat in the assembly, five of whom were elected for the first period of Turkish Grand National Assembly, and one of whom was from the Ottoman Chamber of Deputy. Icel members of parliament who served in the assembly between 1920 and 1923 are Ahmet Sevki Bey (Göklevent), Ali (Sabri) Efendi (Güney), Mehmet Sami (Arkan), Mehmet Alim (Naim) Efendi (Ulusal), Haydar (Lütfi) Bey (Aslan) and Ali Rıza Efendi (Ataışık). Biographies, political lives and opinions of Icel representatives, which is the significant part of our study, are also included.Keywords: Içel, Mondros Ceasefire Agreement, National Struggle, the First Assembly, Içel Members of Parliament