İdil-Ural Tatarları ile Yedisu halkı arasındaki ilişkiler (1867-1917)

Abstract

XIX. yüzyılın ortalarından itibaren, Yedisu bölgesi Rus idaresine girmiş ve 11 Temmuz 1867'de geleneksel adını da alarak Türkistan Genel Valiliğine bağlı Yedisu Vilayeti kurulmuştur. Zamanla bölgeye Rus idareciler ve göçmenler gelmeye başlamış ve neticede bölge halkının yaşamında önemli değişiklikler meydana gelmiştir.Yedisu'ya gelen göçmen İdil-Ural Tatarları bölgenin sosyal, kültürel ve ruhani gelişiminde büyük rol oynamışlardır. Farklı zaman dilimlerinde ve farklı sebeplerle Yedisu topraklarına yerleşen Tatarlar bölgede farklı faaliyetlerde bulunmuşlardır. Dil ve din yönünden yerli halka yakın olan Tatarlar, Kazak-Kırgızlarla kolayca iletişim kurarak kendilerine özgü kültürlerinin yanı sıra İdil-Ural bölgesinden getirdikleri Batı kültürünü de halkla paylaşmışlardır. Dolayısıyla Kırgız-Kazakların Tatarlarla olan bu münasebetlerinin nasıl başladığı ve bu münasebetlerden ne gibi sonuçların çıktığı geniş bir şekilde araştırılmaya değerdir. Bu çalışmada İdil-Ural Tatarları ile Yedisu halkı arasındaki ilişkiler o döneme ait arşiv kaynakları, seyyahların notları, raporlar, belgeler ve ikinci el kaynaklar ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır.

From the middle of the 19th century, the Yedisu region came under the Russian rule and on July 11th, 1867, the Yedisu province of the Turkistan Governorate was established, taking its traditional name. Over time, the Russian rulers and immigrants began to come to the region, and as a result, significant changes occurred in the lives of the people of the region.The migrant Idil-Ural Tatars from Yedisu played a major role in the social, cultural and spiritual development of the region. Tatars who settled in Yedisu lands at different times and for different reasons engaged in different activities in the region. Tatars, close to native people in terms of language and religion, easily communicated with the Kazakh-Kyrgyz people and shared their Western cultures brought from Idil-Ural region with their unique cultures. It is therefore worth investigating extensively how these relations of the Kyrgyz-Cossacks began with the Tatars and what the consequences of these relations are. In this study, relations between the Idil-Ural Tatars and the people of Yedisu were illuminated in the light of archive resources, traveler's notes, reports, documents and second hand sources of that period.