Kütahya Vahid Paşa Kütüphanesi`nde bulunan 18. yüzyıla ait cilt sanatı örnekleri

Abstract

Bu çalışmanın amacı Kütahya Vahid Paşa Yazma Eserler Kütüphanes'inde bulunan 18. yüzyıla ait yazma kitap ciltlerinin kompozisyon, motif, renk ve teknik özellikleri ile kapsamlı bir şekilde tanıtılması; ayrıntılı çizim ve fotoğraflarla belgelenmesi ile Türk cilt sanatı içerisindeki yerinin ortaya konmasıdır. Vahid Paşa Yazma Eserler Kütüphanesi; 19. yüzyılın ilk yarısında yetişmiş önemli bir devlet adamı olan, Kilisli Mehmet Emin Vahid Paşa tarafından kurulmuştur. Reis'ül-küttab iken Kütahya'ya gelen Vahid Paşa 1812'de kütüphaneyi halkın hizmetine açmıştır. Çalışmamızda deri ve ebru olmak üzere 136 cilt bulunur. Ciltlerin büyük çoğunluğu Vahid Paşa'nın özel koleksiyonuna aittir. Ayrıca Mollo Bey Kütüphanesi ve Mevlevihane'den kütüphaneye gelen yazma eserler de incelenen ciltler içerisinde yer almıştır.18. yüzyıla ait deri ciltlerinde daha çok bitkisel motiflerden oluşan düzenlemeler dikkat çekmektedir. Bitkisel düzenlemelerin yanı sıra rumi ve stilize bulut kompozisyonları ile meydana getirilen süslemeler de yer almıştır. Geometrik düzenlemeler özellikle bordürlerde, şemse ve salbeklerde karşımıza çıkmıştır. Köşebent ve şemseler soğuk baskı, gömme ve yekşah teknikleri tercih edilerek oluşturulmuştur. İç kapaklar genellikle boş bırakılmış bazı örneklerde ise ebru ile kaplanmıştır. Ebru ciltlerde ise battal ebru, kumlu ebru, taraklı ebru, gel- git ebru, çiçekli ebru, bülbül yuvası ebru, şal ebru ve serpme ebru olmak üzere 18. yüzyıla kadar ortaya çıkan bütün ebru çeşitleri yer almıştır.

The a im of this study is to introduce the 18th century book bindings in Kütahya Vahid Paşa Manuscripts Library in terms of composition, motif, color and technical features; documenting with detailed drawings and photographs and revealing its place in Turkish binding art.Vahid Paşa Manuscript Library; It was founded by Mehmet Emin Vahid Pasha from Kilis, an important statesman who was educated in the first half of the 19th century. Vahid Pasha came to Kütahya opened the library to the public in 1812 while he was a Reis'ül-Küttab. In our study, there are 136 skins including skin and marbling. The majority of the book bindings belong to Vahid Pasha's private collection. In addition, Mollo Bey Library and the manuscripts coming from Mevlevihane to the library were included in the exemined book bindings.In the 18th century leather bindings, the arrangements draw attention consisting mostly of floral motifs. In addition to herbal arrangements, ornaments created with rumi and stylized cloud compositions were also included. Geometrical arrangements are encountered especially in curbs, sunbursts and flip-flops. Angles and shims are formed by using cold printing, embedding and monolithic techniques. Inner lids were generally left blank and in some samples covered with marbling. In marbling volumes, all types of marbling emerged until the 18th century, including battal marbling, sandy marbling, combed marbling, tidal marbling, flowering marbling, nightingale nest marbling, shawl marbling and spreading marbling.