Panteizm ve panenteizm tartışmaları arasında Spinoza felsefesi ve Sufi metafiziği (Vahdet-i vücud)

Abstract

Batı düşünce sisteminde etkin olan panteizm ile Doğu düşünce sisteminde ortaya çıkan vahdet-i vücud öğretisi temelde birbirlerine benzemekle birlikte kendi içlerinde pek çok noktada ayrılırlar. Bu tezde panteizm denilince akla gelen ilk isim olan Spinoza ve vahdet-i vücud denilince akla gelen isim olan İbn Arabi arasında varlık anlayışları, Tanrı tasarımları, Tanrı ile Evren arasındaki ilişkiyi nasıl kurdukları bakımından bir karşılaştırma yapılmış ve tezin temel problemi bu karşılaştırma merkezinde toplanmıştır. Bu noktada vahdet-i vücud ile panteizm aynı şeyler mi yoksa farklı şeyler mi sorunsalı üzerinde detaylı bir inceleme yapılmıştır

Pantheism, which is active in the Western thought system, and the doctrine of vahdet-i vücud, which emerge in the Eastern thought system, are basically similar to each other, but they are divided in many points within themselves. In this thesis, a comparison was made between Spinoza, the first name that comes to mind when it is called pantheism, and Ibn Arabi, the name that comes to mind when it is mentioned as wahdat al-wujud, how God designs, how they establish the relationship between God and the Universe, and the main problem of the thesis is gathered in this comparison center. At this point, a detailed examination has been made on the question of whether vahdet-i vücud and pantheism are the same or different things.