Gereksiz ve yetersiz tanı sorunlarının istatistik yöntemlerle önceden saptanabilirliği

Abstract

Gereksiz tanı (overdiagnosis) ya da başka bir ifadeyle gereksiz tespit, genellikle uzun dönemde ortaya çıkan hastalıklarda, ölüme yol açmayan ya da bireyin sağlığını fazla miktarda olumsuz yönde etkilemeyecek asemptomatik bir hastalığın, erken teşhis programları esnasında saptanmasıdır. Bu durumda hastalık için oluşturulan tanı testinin duyarlılığında ve pozitif kestirim değerinde ister istemez artış meydana gelmektedir.Yetersiz tanı ise hızlı progresyon gösteren bir hastalıkl ile ilgili tarama testi esnasında yapılan teşhisin hastalık evresini olduğundan daha düşük düzeyde tanımlamasıdır.Bunun yanı sıra gereksiz tanı, erken teşhis programlarının sağlamış olduğu faydaların tıbbi açıdan değerlendirilmesinde karışıklığa yol açan bir durum yaratmaktadır. Bireylerin gereksiz tanı nedeniyle gereksiz ilaç veya diğer medikal uygulamalara maruz kalması yaşam kalitesinde deformasyona ve maddi açıdan kayba neden olmaktadır.Yapılan bilimsel çalışmalarda, gereksiz tanı, daha çok kanser (prostat, meme?), astım, obezite, sıtma gibi fizyolojik hastalıkların yanı sıra depresyon, çift uçlu depresyon, şizofreni gibi mental rahatsızlıkların tanısında ortaya çıkabilmektedir.MEÜ. Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi'nden elde edilen veriler üzerinde yürütülecek olan çalışmada, gereksiz tanıya etkisi olabileceği düşünülen patolojik değişkenler ele alınacaktır. Bu değişkenlerden yararlanarak uygulanan ROC eğrileri, logistic regresyon gibi çeşitli tanı testi değerlendirme yöntemleri karşılaştırılarak bu yöntemlerde ortaya çıkan hastalık oranları ile demografik değişkenler arasındaki ilişkiler değerlendirilecektir. Buna bağlı olarak da tanı testlerinde gereksiz tanı ortaya çıkma olasılıkları araştırılacaktır.Anahtar kelimeler: Gereksiz tanı, yetersiz tanı, progresyon, erken teşhis, tanı testi, duyarlılık, pozitif kestirim değeri, tarama testi.

Overdiagnosis is a situation that a non-mortal or an asymptomatic disease which would never make a hazard effect on the life quality of a patient, diagnosed during an early detection program. Thus, there would be an unnecessary increase at the sensitivity or the positive predictive value of a diagnostic test developed for the specific disease. Furthermore, overdiagnosis often complicates the evaluation of medical investigations of the benefit of early detection programs. The unnecessary medical treatments that the patients exposed cause deformation on life quality and monetary loss.Underdiagnosis can be described as the failure to recognize and correctly diagnose a condition or disease in some patients.In scientific researches, overdiagnosis occurs in physiological diseases such as cancer (prostate, breast?), asthma, obesity, malaria as well as mental discomforts such as depression, bipolar depression, schizophrenia. An example for arising of the overdiagnosis related to the demographic factors should be PSA tests used in early detection programs. If the patients whom diagnosed as positive according to the PSA screening exam die through other diseases this will lead up to overdiagnosis. Another example should be asthma diagnosis. If the patients diagnosed as asthma have also dyspnea due to obesity, this should also lead up overdiagnosis.In this study, the relationship between the probability of Overdiagnosis occurring in diagnosis of various disease types and the Age, Gender, Bmi, Co-morbidty variables will be evaluated. Furthermore, the diagnostic tests will be compared according to overdiagnosis rates.The data will be derived from MEÜ. Faculty of Medicine Research and Practice Hospital. The pathological variables that affect the overdiagnosis will be assessed. Using these variables, the diagnostic test evaluating methods such as ROC curves and logistic regression will be compared according to the relation between the disease rates and demographic factors. Thus the probability of overdiagnosis arising will also be researched.Keywords: overdiagnosis, underdiagnosis, progression, early detection, diagnostic test, sensitivity, positive predictive value, screening exams.