Alzheimer hastalığı, hafif kognitif bozukluk ve vasküler demans seyrinin klinik ve nöropsikolojik açıdan incelenmesi

Abstract

Demans, bütün dünyada giderek yaygınlaşan ve sağlık giderlerinde oldukça büyük yer tutan hastalık grubudur. Demans hastalarının sağlık ve sosyal destek hizmetinden etkin bir şekilde yararlanabilmesi için etkin bir planlama, doğru planlama için de hastalık özelinde akılcı prognoz göstergelerine ihtiyaç duyulmaktadır.Alzheimer Hastalığı (AH) toplumda en sık görülen demans nedenidir. Hafif kognitif bozukluk (HKB) olarak isimlendirilen ve son yıllarda farklı kavramsal yaklaşımlar alan tablo ise Alzheimer Hastalığı başta olmak üzere demansiyel sendromlara öncül kabul edilmektedir. Keza Vasküler Demans (VaD) ülkemizde Alzheimer hastalığından sonra en sık görülen demansiyel sendromdur. Bu bozukluklardailerleyici bir kognitif yıkıma eşlik eden çeşitli nöropsikiyatrik semptomlarve günlük yaşam işlevlerinde yaşanan aksaklıklar tanımlayıcı bulgulardır.Çalışmamızda AH, HKB ve VaD olgularının doğal seyrini tedaviye ait bir yönerge olmaksızın klinik ve nöropsikolojik bataryalar eşliğinde incelemeyi amaçladık. Çalışmaya dahil edilen toplam 360 başlangıç olgusundan, çalışmaya devam eden ve ortalama altı aylık periyodlarda en az 3 kez izlemi yapılabilen 144 olgu ile çalışmayı tamamladık. Bu olguların 72'ü AH (NINCDS-ARDA ve DSM-IV tanı kriterlerine göre)1-2, 16'sı VaD (NINDS-AIREN tanı kriterlerine göre)3 ve 32'siHKB (Peterson kriterlerine göre)4 olmak üzere 120 hasta ve hastaların eşlerinden veya sağlıklı gönüllülerden oluşan 24 sağlıklı kontrol dahil edildi. Tüm bireylerin detaylı anamnez ve muayeneleri sonrasında özel bir veri tabanına kayıtlı olan özgün nöropsikolojik test bataryaları (Blessed Demans Skalası, Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği, Hachinski İskemi Skalası, Minimental Durum Değerlendirme Testi, Nöropsikiyatrik Envanter, Klinik Dereceleme Ölçeği, Global Bozulma Ölçeği, Sayı Menzili Testi, Kelime Listesi Belleği, Praksi Testleri, Kısaltılmış Boston Adlandırma Testi veSaat Çizme Testi)uygulandı. Demans ayırıcı tanısı için gerekli laboratuvar incelemeleri yapıldı ve tanılar danışman öğretim üyesi gözlemi altında konuldu.Hastalar 6 aylık periyodlarda (mümkün olabildiği sürece), sağlıklı bireyler ise yıllık periyodlarda kontrol vizitlerine davet edildi. Kontrol vizitlerinde standart değerlendirmeler nöropsikolojik test bataryası ile tamamlandı. Uygun istatistiksel yöntemler kullanılarak her bir tanı grubu için hastalık doğal seyri, tanı değişimleri ve doğal seyri etkileyen değişkenler belirlendi.Çalışma gruplarımızda beklendiği şekilde kadınlar çoğunluktaydı. Hasta gruplarının işlevsellik ve GYA skorları kontrol grubuna göre anlamlı şekilde bozuk idi. Buna karşın hasta grupları arasında işlevsellik farkı saptanmadı. Hafif kognitif bozukluk grubunda GYA skorları yüksek idi.Çalışma grupları arasında kognitif test sonuçları incelendiğinde; HKB grubunda MMSE, ileri ve geri sayı menzili, hesaplama, soyutlama, praksis, kelime listesi belleği, anlama, konstrüksiyon, saat çizme skorları diğer gruplara göre yüksek, sağlıklı kontrol grubuna göre düşük idi. Çalışma gruplarının praksis skorlarında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı.Hafif kognif bozukluk grubunda toplam NPI ve NPI sıkıntı skorları diğer gruplara göre düşük idi. Vasküler demans grubunda toplam NPI skorları AH ve HKB grubuna göre yüksek saptandı. Toplam NPI sıkıntı skoru ise AH grubunda VaD ve HKB grubuna göre yüksek saptandı. HKB hastalarının %11'inde takip süresi içinde AH'a dönüşüm gösterdiği saptandı.Çalışmaya katılan grupların başvuru ve 2. vizit sonrası kognitif skorları değerlendirildi. Sağlıklı kontrol grubunda MMSE değerlerinde başvuru ve 2. kontrol değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir artış saptandı. HKB grubunda kelime listesi belleği skorlarında 1. ve 3. denemelerde, istatistiksel olarak anlamlı düşüş saptandı. Alzheimer hastalığı grubunda BDS işlevsellik, BDS alışkanlık, EGYA, MMSE, ileri sayı menzili, praksis skoru, kelime listesi belleği 2. ve 3. deneme, Boston adlandırma skoru, anlama skorunda istatistiksel olarak anlamlı düşüş saptandı. Vasküler demans grubunda ise soyutlama, praksis, Boston adlandırma ve anlama skorlarında istatistiksel olarak anlamlı düşüş saptandı.Çalışmamız sağlıklı kontrollerin aksine her üç hasta grubunda izlem süresi boyunca işlevsellik, kognisyon ve nöropsikiyatrik bulgular açısından herbirinde farklı paternlerde anlamlı değişimler olduğu ve HKB olgularının dikkatli bir izlemle AH'a dönüşüm açısından risk faktörlerinin değerlendirilebileğini gösterdi. Ülkemiz açısından farklı demans türlerinin doğal seyrinin değerlendirildiği ilk çalışma olan çalışmamız verilerinin daha uzun süreli izlem çalışmaları ile desteklenmesinin ulusal verilerimiz açısından anlamlı katkı sağlayacağı düşünüldü.Anahtar kelimeler: Alzheimer hastalığı, vasküler demans, hafif kognitif bozukluk, nöropaikiyatrik değerlendirme, doğal seyir analizi

ABSTRACTDementia has been increasing in all over the world, growing its share in total health expenditures. In order to provide accurate and social support to people with dementia, there is a need for more accurate and effective planning, which also necessities a rational prognosis information for specific dementing disorders.Alzheimer Disease is the main reason of dementia. Mild cognitive impairment (MCI) is a pathologic transitional period which lies in between healthy and dementia and designates a clinical entity with increased risk of dementia. Following Alzheimer, vascular dementia is the second frequent dementia syndrome in Turkey. Neuropsychological symptoms and faults in regular daily activities are complementary issues and diagnosis to mild cognitive impairment.In this article, we try search the natural progress of Alzheimer Disease, Mild cognitive impairment and Vascular Dementia by neuropsychological tests. There are a total of 360 cases in the starting period of our research period, but we finished the study with a total of 145 cases. The main reason of the difference is we used contiuing cases and selected the cases which were observed at least 3 times in 6 months period. 122 patients and patients? companions and 23 healthy people were controlled over the roadmap of study. The breakdown of patients are 74 Alzheimer Disease (based on NINCDS-ARDA ve DSM-IV diagnosis criterias)1-2; 16 Vascular Dementia (based on NINDS-AIREN diagnosis criterias)3 and 32 Mild cognitive impairment (based on Peterson criterias)4. Following detail control and anamnesis process, specific neuropsychological tests (blessed dementia scale, regular daily activities, Hachinski Ischemic score, mini mental state examination, neuropsychological inventory, clinical evaluation scale, Global Deterioration Scale, Digit Span Test, word memory test, praksis test, abbreviated boston naming test, Clock drawing test) were applied. Necessary laboratory test were conducted and all diagnosis were decided under the approval of academic advisor.All patients were controlled in 6 months period (as possible as) and all healthy people were controlled in 12 months periods. Standard controlling processes were completed with neuropsychological tests. By using accurate statistical methods, we determined the variables that affects and changes natural progress of disease, diagnosis changes for all group.In our study groups the number of women in all three groups is higher than those of men. The patient groups functionality and GYA scores are significantly corrupt than control group But there is no functionality difference is observed among patient groups We see that in mild cognitive impairment (MCI) group, GYA scores are high.Mild cognitive impairment group, total NPI and NPI annoyance score are lower than those of other groups. In vascular dementia group total NPI score is the highest and in Alzheimer Disease group total NPI annoyance score is the highest among all three groups. In follow up we seen that %11 percentage of MCI patients are transfere to AD.We also evaluated the cognitive scores of all groups during application and after second control. In healthy group, it is statistically significant that there is increase in MMSE scores between application and second controlling periods. In mild cognitive impairment group, it is statistically significant that there is decline word memory test score in first and third attempts. In Alzheimer Disease group, it is statistically significant that there is decline BDS functionality, BDS consuetude, EGAY, MMSE, forward digit span test, praksis test, word memory test, abbreviated Boston naming test and understanding scores. In vascular dementia group, it is statistically significant that there is decline in abstracting; praksis test score, abbreviated Boston naming test and understanding scores.Unlike healty controls, at follow up time our study shows that there are significant differences in terms of functionality, cognition and neuropsychiatric findings between three patients group and with carefully follow up transformation risk MCI to AD can be showed. The best of our knowledge this is the first report of aour country about the natural history of dementia subtypes and we believe that long time follow up observation studies will add significant value to our national data.Key words: Alzheimer Disease, Mild cognitive impairment, Vascular Dementia, neuropsychiatric evaluation, natural history