Öğretmenlerin örgütsel yurttaşlık davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı ilköğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel yurttaşlık davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu ana amacın yanısıra, öğretmenlerin örgütsel yurttaşlık davranış düzeylerinin belirlenmesi, bu davranışların cinsiyet, yaş, kıdem, kadro durumu değişkenleriyle birlikte incelenmesi ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi, tükenmişliğin, cinsiyet, yaş, kıdem, kadro durumu değişkenleriyle birlikte incelenmesi şeklinde alt amaçlar belirlenmiştir.Araştırmadaki veriler, 2010-2011 eğitim öğretim yılı içinde, Mersin ili merkez ilçelerindeki ilköğretim okullarında görev yapmakta olan 930'u kadın, 769'u erkek olmak üzere toplam 1699 öğretmenden toplanmıştır. Örgütsel yurttaşlık davranışını (öyd) ölçmek için uzman görüşleri alınarak ve literatür taraması yapılarak oluşturulan örgütsel yurttaşlık davranışı anketi, tükenmişlik içinse Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılmıştır. Verilerin analizinde, SPSS paket programının 17.0 versiyonu kullanılmıştır. Çözümleme sürecinde, betimleyici istatistiklerin yanısıra, t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon ve regresyon analizlerinden yararlanılmış, bulgular p<0.05 ve p<0.01 anlamlılık düzeyine göre yorumlanmıştır.Elde edilen sonuçlara göre, ilköğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel yurttaşlık davranışı göstermeleri, tükenmişlikleriyle ters ilişkilidir. Ayrıca, örgütsel yurttaşlık davranışını kadınların ve anlamlı fark bulunan boyutlarda genel olarak yaşı büyük veya kıdemli öğretmenlerin daha fazla sergiledikleri, kadro durumuna göre ise anlamlı fark bulunan tek boyut olan sportmenliği, kadrolu öğretmenlerin daha az gösterdikleri tespit edilmiştir. Tükenmişlikle ilgili olarak sadece duyarsızlaşma boyutunda anlamlı fark bulunmakta olup, erkeklerin daha çok duyarsızlaşma yaşadığı görülmektedir. Genel olarak, duygusal tükenme ve duyarsızlaşmayı en az yaşayan grubun 46 ve üstü yaşındaki öğretmenlerin veya kıdemli öğretmenlerin, en çok yaşayanların 36-45 yaş aralığını kapsayan aktivizm evresindekilerle, mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin olduğu görülmektedir. Kişisel başarı boyutunda ise, yine mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin ve 26-35 yaş aralığının puanlarının az, 46 ve üstü yaş grubundaki kıdemli öğretmenlerin puanlarının daha fazla olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Son olarak, çalışmadan çıkan sonuçlar literatür eşliğinde tartışılmış ve konuyla ilgili önerilerde bulunulmuştur.

The purpose of this study is to investigate the relationship between teachers? organizational citizenship behaviors and burnout. In addition to this main purpose, it was determined to investigate these secondary purposes: assessing teachers? organizational citizenship behavior (ocb) levels, investigating the relationship between ocb and the variables of gender, age, seniority, employment status and assessing teachers? burnout levels, investigating the relationship between burnout and the variables of gender, age, seniority, employment status.Data in the study was gathered from, 930 women and 769 men, a total of 1699 teachers who have been teaching at primary schools in central districts in Mersin during the 2010-2011 academic year. In order to measure organizational citizenship behavior, ocb scale which was formed by taking ideas from professions, reading literature and to measure burnout, Maslach Burnout Inventory was used. SPSS 17.0 software was used for the statistical anaysis of the data. To analyse data, descriptive statistics, t-test, analyze of variance (ANOVA), correlation and regression analysis methods were used, findings were interpreted according to p<0.05 and p<0.01 significance level.According to the results, primary school teachers? organizational citizenship behaviors are related inversely to the teachers? burnout. Women show the most organizational citizenship behaviors. Generally older or more experienced teachers show more ocb. But, according to the employment status, the only component which is at the significance level, sportsmanship, it is determined that permanent staff show less ocb. Regarding burnout, only depersonalization is at the significance level and men generally score higher on this component. It is seen that senior staff and teachers 46 years or older score low on emotional exhaustion and depersonalization whereas teachers who are in the activism phase, from 36 to 45 years old, and who are recently employed score high on emotional exhaustion and depersonalization. Results show that in personal accomplishment, teachers who are new to their job and 26-35 years old score low, 46 years and older who have seniority score high. Finally, results gathered from this research were discussed and suggestions were offered.