Antik Çağ tiyatroları ve Pamphylia`daki örnekleri

Abstract

Antik Yunan toplumunda, Dionisos dinine ait ritüeller, i.ö. 6. yüzyıldan itibaren tiyatro yarışmalarının yapıldığı festivaller haline dönüşmüştür. Bu festivaller, Batı Draması'nın ve bugünkü anlamıyla tiyatro nun başlangıcı olarak kabul edilir. Yazılı tiyatro metni, dekor ve giysi gibi hemen hemen bütün çağdaş tiyatral öğeler, antik Yunan'da biçimlenip ortaya çık mıştır. Yunan tiyatrosu, Î.Ö. 5. yüzyılda Aiskhylos,Sophokles, Euripides ve Aristophanes gibi ustalar sayesinde edebi açıdan doruğa ulaşırken, açık hava tiyatroları da î.ö. 4. yüzyılda, orkestra, theatron ve skene'den oluşan yapılarıyla klasik bi çimini almıştır. Genel olarak, Klasik dönem yapılarının planını sürdüren Hellenistik dönem tiyatroları, özellikle gelişen skene 'leri »biçimi yarım daireyi aşan orkestra ve cavea'ları ile dikkati çeker. Greko-Romen tiyatrolar ise, yarım /daireye yakın olan orkestra ve cavea'ları ile yapının iç ve dış cephesinde ortaya çıkan bazı yenilikler nedeniyle Roma dönemi tiyatrolarının hazırlayıcısı olma özelliğine sahiptir. Romalılar, Yunanlılardan aldıkları klasik tiyatro gösterilerini kendi farklı toplum yapılarına göre uyarlamış ve sürdürmüşlerdir. Romalılar, tiyatro sanatına önemli bir katkıda bulunamamalarına rağmen, mimarlık ve mühendislik alanlarında gerçekleştirdikleri büyük devrimler sayesinde, tiyatro yapılarını yetkin bir hale getirmeyi başarmışlardır. Roma tiyatroları, düz bir alandan tonoz ve kemerler üzerinde yükselen, doğaya bağımlılığı olmayan, mimari elemanları arasındaki bütünlüğü sağlanmış, anıtsal yapılardır. Pamphylia bölgesi tiyatrolarından ; tam bir Roma karakteri gösteren Aspendos, dünyanın en iyi korunmuş antik tiyatrosu olma özelliğiyle, Greko-Romen tarzda bir plana sahip olan Perge, özellikle sahne binasının iç cephesinde yer alan ve Dionisos 'un hayatını anlatan eşsiz kabartmalarıyla,Hellenistik tiyatrolarla Roma tiyatroları arasında bir plana sahip olan ve Termessos tipi tiyatro olarak adlandırılan Side ise, bütün doğu Akdeniz'de, üstün bir teknikle yüksek kemerlere dayandırılarak yapılmış tek tiyatro örneği olması nedeniyle arkeoloji ve sanat tarihi literatürü açısından büyük öneme sahiptir.

SUMMARY As from the 6th century B.C. on ward, the Antique Greek community turned the rituals of the Dionysos reli gion in to festivals during which theatre competitons wereheld. These festivals are considered the forerunners of Western Drama and the theatre in its contemporary con cept. All contemporary elements of the theatre, like the written text of the play, the props and costumes took their form and came into existence in antique Greece. As the Greek theatre reached its peak from the as pect of literature, thanks to such immortal masters as Ais- khylos,Sophokles, Euripides and Aristophanes in the 5th cen tury B.C. »amphitheatres took their classical form that con sists of orchestra, theatron and skene in the 4th century B.C. The theatres of the Hellenistic age that continued to be `built in accordance with the plan of the classical age buildings, at tract particular attention with their semi circular orchestras and caveas. Greco-Roman theatres on the other hand are known to be the forerunners of the theatres of the Roman age with a number of novelties in the interior and exterior surfaces of theatre buildings owing to their nearly semi -circular orchestras and caveas. The Romans, have adapted the classic theatre plays of the Greek to their different social structure and have followed on the footstep of the ancient Greeks. Despite the fact that the Romans did not make any noteworthy contributions to the art of theatre; they accom plished to build splendid theatre buildings thanks to the outstanding reforms they made in the fields of architecture and engineering. Roman theatres are monumental buildings that rise independent of the natural conditions on vaults and arches from a flat base and are replendent with the perfect harmony of their architectural elements.Aspendos,a theatre of the Pamphylian region, has the distinction of being the best preserved antique theatre in the world; Perge,that is planned in the Greco -Roman style is renowned for its unequalled reliefs that depict the life of Dionysos and decorate the interior walls of the building; Side, that is termed as a Termessos type theatre with its plan that reflects the characteristics of Hellenistic as well as Roman theatres is the exclusive theatre specimen in all of the East Mediterranean region that is built on a foundation of high arches with a superior construction technique and is of great importance from the aspect of archaeological lite -. rature as well as the literature of the History of Art.