Yüzeyde oluşum-süreç

Abstract

ÖZET Geometrik şekiller hiçbir zaman mimari cephelerden eksik olmamıştır fakat bu biçimlerin asıl ağır basması 12. ve 13. yüzyıl lardaki Altın Çağı içine rast lar. özellikle 13.yy'da geometrik kompozisyonlar Anadolu anıtlarında en yüksek sanat düzeyine ulaşır lar. Sonraları ana yüzeylerdeki yerini bitki formlarına bırakan geometrik biçimler ikinci derecedeki mimari unsurlara düşer. Buna göre diyebiliriz ki;13. yüzyıl iki motif türünün dönüşüm noktası olarak bel ir ir. Standart ölçüleri ve yalın biçimleri nedeniyle tuğla örgüsü geometrik üslup içinde ağır bir yer tutar. Osmanlı mimarisinin başlangıcına kadar tuğla tekniği yaratıcı geleneklerini korumuştur. Kümbetler ve daha sonra minareler, cephelerindeki zengin geometrik kompozisyonlarla iki önemli mimari tiptir. Tuğladaki karakteristik formlar İran Bölgesi Büyük Selçuklu eserleriyle bağlantı halinde izlenebilirken taştaki geometrik örnekler daha karmaşık ve zengin bir görünüm i cindedir. Taşta, bir duvar örme sorunu yanında, ayrıca bir desen sorunu ağır basar. Geometrik kompozisyonlarla bezenmiş yapılar arasında cami ve medreseler çok sayıdadır. En eski geometrik biçimleri ahşap işçiliğinde de görmek mümkündür.Hem kündekari hem de oymada, Osmanlı çağının sonuna kadar süren güçlü bir geometrik gelenek görürüz. Son dönemlere doğru şebekelerde, kapı kanatı ve pencere kepenklerinde kemik, metal, sedef ve bağa gibi değerli malzemelerin ilvesiyle zenginleştirilmiş tuğla işçiliği izlenmektedir. Anadolu 'nun her bölgesi geometrik kompozisyonlarda kendine özgü biçimlere sahiptir. Güneydoğu Bölgesi 'ndeki binalar iki renkli taş kompozisyonlarda esas itibariyle Zengi tezyinatının etkisindedirler. iran'dan Anadolu'ya kadar uzanan geniş topraklarda görülen sayısız kompozisyonlar, bölgedeki Türk sanatının bütünlüğünü belirleyen ana faktörlerden birinin geometrik tezyinat olduğunu kanıtlar. Geometrik şekillerin zengin teknik bilgi, geometri, cebir ve diğer matematik bilimlere dayandığı unutulmamalıdır. Din, malzeme veya öteki faktörler arasından.yalnızca birini orijin olarak göstermek bütünüyle anlamsızdır.Bu tezyinatın kaynağı problemi çeşitli unsurların kaynaşmasıyla oluşan bir kültürel sistem içinde izah edilip yorumlanmalıdır.Bu çalışmadan çıkan sonuç; zaman ve mekan arasında dikkat çekici bir ilişkinin olduğu yolunda bir rapor ortaya atmamıza imkan vermektedir.Geomterik kompozisyonların kronolojik gelişmesi açısından berrak bir gelenek veriyor. 48

SUMMARY The first chapter of my study takes up the chronological development of geometric forms. Geometric forms have never been absent from architectural surf aces, but this kind of pattern does not dominate the surface until the Golden Age of geometric compositions reached its height of artistry on Anatolian monuments. Afterwards the decoration themes on the main surface turn into floral forms, while the geometric ones fall into a secondary importance among the building elements. Consequently the 13th Century is the turning-point when the two styles got their present interrelation. Until the beginning of the era of Ottoman architecture, brick technique conserved the creative traditions of geometric forms. Tombs and later on minarets were the two architectural types which emphasized the rich geometric compositions on their facades. With their characteristic brick forms geometric compositions can easily be connected with the Great Selcuks of the Iranian region, but geometric motives on stone ornaments are much more rich and complex then those of brick. Here it is more of a design problem then a thecnical masonry construction dilemma. The artistic development of the geometric style reaches its peak during the middle of the 13th Century. In both the techniques `kündekari` and flatcut we can notice a strong geometric tradition which was to continue till the very end of the Ottoman Age. During this latter period geometric compositions on window covers and doors were further beautified through the addition of other mater la Is, such as metal, bone and shell. Each region of Anatolia has its own special forms of geometric compos i t ions. The buildings in the southeastern area have two-coloured stone compositions and the originally influenced by Zengi decoration, which continues until the Ottoman Age. The numerous examples of geometric compositions found on various buildings within the wide area from Iran to Anatolia prove that geometric decoration is one of the main factures in determining the unity of Turkish art in the region.However.it must'nt be forgotton that the geometric patterns also brought remarkable rich knowledge about technical matters, geometry algebra and other mathematical scinces. An explanation disregarding the interrelation between religion, material and other main factures is totally meaning less. The problem of geometric compositions must be interpreted and explained within the frame of a total culturel confrontation between the varios elements. The final result of this study shows us that there is a remarkable correlation between time and space. The chronological development of geometric compositions gives a clear tradition from the viewpoint of building of materials. dp' 49 <&