Cumhuriyet sonrası Türk heykel sanatının düşünsel gelişimi

Abstract

ÖZET Yüzyıllardan beri dini inançların hizmetinde olan heykel sanatı, 20. Yüzyıl'da yaşanan büyük değişimler sonucu farklı boyutlara ulaşmıştır. İslam dininin kabul edilmesiyle birlikte yasaklanan heykel, Türk Toplumu'nda yerini mimariye bağlı süslemeye, taş, ahşap oymacılığına ve mezar taşlarına bırakmıştır. 18. Yüzyıl' da Batı'ya açılan Osmanlı İmparatorluğu' nda bazı değişiklikler görülmüştür. Değişimin uzantısı olan Sanayi-i Nefise Mektebi Alisi, 1883 yılında Osman Hamdi Bey tarafından kurulmuştur. Batılı anlamda sanat eğitimi vermeyi amaçlayan bu kurumda heykel bölümü faaliyete geçmiştir. Osmanlı kültüründe yeri olmayan heykelin eğitim içinde yer alması bazı sorunlar yaratmıştır. Çözüm olarak heykel bölümünden mezun olan öğrencilerin Avrupa'ya gönderilerek dönüşlerinde öğretmen olarak bu kurumda hizmet etmeleri amaçlanmıştır. İhsan Özsoy, Mehmet Mahir Tomruk, Nijat Sirel.Ratip Aşir Acudoğlu.Ali Hadi Bara, Zühtü Müritoğlu gibi sanatçılar, bu amaç doğrultusunda Avrupa'ya gönderilmişlerdir. Ayrıca bazı yabancı heykel- traşlarda Türkiye'ye çağrılmıştır. 20. Yüzyıl 'da ortaya çıkan Kübizm, soyut sanat için bir çıkış noktası olmuştur. Türkiye 'de eşzamanlı görülmeyen soyut anlayış, 1940'lı yılların sonunda ilk kez Ali Hadi Bara'nın çalışmalarında görülmüştür. Ali Hadi Bara, Zühtü Mürit oğlu, İlhan Koman, Sadi Çalık gibi ileri görüşlü, heykelin sadece doğayı kopya etmek gibi bir işlevi olmadığını anlayan sanatçılar sayesinde heykel sanatı aşama kaydetmiştir. 1950'li yıllarda sanat eğitimi veren yüksekokulların açılmasıyla Hadi Bara, Zühtü Müritoğlu, Sadi Çalık, Hüseyin Gezer'in öğrencileri olan, kişisel üsluplarıyla dikkat çeken Kuzgun Acar, Ali Teoman Germaner, Füsun Onur,Koray Ariş,Seyhun Topuz gibi sanatçılar, çağdaş sanatı Türkiye'de açtıkları sergilerle yaygınlaştırmalardır. 30Kurtuluş Savaşı 'ndan sonra ulusal bilinci topluma kazandırmak için yapılan anıt heykelleri halkın heykel sanatını tanımasına yardımcı olmuşsa da tekrardan öteye gitmeyerek bu sanatın gelişimini bir ölçüde aksatmıştır. 1980'li yıllarda malzeme seçimi önem kazanıp farklı üsluplarda çalışan Meriç Hızal, Mehmet Aksoy,Nur Tarım, Salih Coşkun, Erdağ Aksel,Kayri Karay gibi sanatçılar öne çıkarken, bu yıllara kadar durgun olan heykel sanatı galeriler de açılan sergilerle hareket kazanmıştır. Sanat nesnelerine duyulan ilgi heykele de yansımıştır. 31

SUMMARY Art of sculpture that, has served a wide variety of religions reached various dimensions after it experienced great dramatic changes in the 20th century. Sculpture had faded and was replaced by architecture linked ornamentation, wood and stone engraving, and tomb stone cutting in Turkish Society, as it had been forbidden with the acceptance of Islam. When the Ottaman Empire started to let itself to be influenced by the western culturein the 18th Century »certain changes has taken place in certain aspects of cultural, social »economic life of the Empire. Sanay i -i Nefise Mektebi Alisi, the Grand School of Arts, established by Osman Hamdi Bey in 1883 »was a true part and an extension of the change. A department of sculpture was set up in the school that aimed to give art education in the western style, with the western standards. As it can be easily perceived, inclusion of sculpture in the curriculum, that has never existed in the Ottoman culture, created some problems in education. As a solution to those problems some students who graduated from the department of sculpture were sent to Europe, so that they could be the faculty of the school when they returned to the country. In accordance with that aim,îhsan Özsoy »Mehmet Mahir Tomruk, Nijat Sirel,Ratip Aşir Acudoğlu, Ali Hadi Bara.Zühtü Müritoğlu were given the chance to go to Europe. Cubism., that came to life in the 20th Century, has become an outlet for abstract art. That abstract approach which wasn't seen in the Republic of Türkiye synchronously, was first seen with works of Ali Hadi Bara, through the last years of 1940's.With sculptors-, Ali Hadi Bara.Zühtü Mürit oğlu, İlhan Koman, Sadi Çalık who had vision and saw that sculpting was not merely copying nature, sculp tur e made great advances. 32Contemporary art became quite widespread in 1950' s when colleges that gave art education were opened as well as students of Ali Hadi Bara.Zühtü Mürit oğlu, Sadi Çalık, Hüseyin Gezer;namely Kuzgun Acar.Ali Teoman Germaner, Pusun Onur,Koray Ariş,Seyhun Topuz who. with their personal characteristic styles, exhibited their works widely. Although, monumental sculptures that were built after the Independence War, were sculpted to inject national being to the society, accentuated the art of sculpture among people, those sculptures did not go further than being repetitions of each other. Up to the 1980's,when material choosing became one of the prominent aspects of sculpture and when sculptors,who has worked in different styles emerged, such as Meriç Hızal, Mehmet Aksoy,Nur Tarım, Salih Coşkun, Erdağ Aksel,Hayri Karay, art of sculpture that was quite static, gained acceleration with many exhibitions in several galleries. The general interest seen in objects of art has spread to sculptures as well. 33