Türk Resim Sanatı`nda hayvan sembolizmi (2 cilt)

Abstract

ÖZET Türk Resim Sanatx'nda Hayvan Sembolizmi, Türk Sanatı' ni da Hayvan Sembolizmi konusunun bir parçasıdır. Bu nadenle çalışma konumuzu teşkil eden sınırlandırılmış alan için meydana getirilen sistem ve buna uygun olarak kullanılan yöntem, Türk Sanatı 'nda Hayvan Sembolizmi geneli için de ge çerlidir. Yapılan araştırmalar sırasında elde edilen materyal lerden, özellikle at, kartal, kurt, koç ve koyun gibi hay vanların birer milli sembol haline geldikleri anlaşılmakta dır. Arslan, Simurg,Garuda, Ejderha gibi mitolojik olan veya olmayan bir kısım hayvanlar ise, büyük oranda yabancı kö kenlidirler. Bununla birlikte bu hayvanlar birer sembol o- larak Türk Resim Sanatı' nda yer almıştır. Hayvanların sembolik anlamları Islâmiyetten önceki devirlerde, Bozkır Kültürü ile yerleşik kültür devreleri a- rasmda bazı değişikliklere uğramıştır. Ancak asıl büyük de ğişiklik îslâmiyetten sonra ve yavaş yavaş gerçekleşmiştir. Bununla beraber eski hayvan sembolleri tamamiyle ortadan kalkmamış, çeşitli îslâmiyetten önceki inançlar için söz ko nusu olduğu gibi, îslâmiyetten sonra da kısmen devam etmiş- ? tir. Özellikle îslâmiyetten evvelki devirlerde hayvan sem bollerinin oluşması dini, kozmolojik, mitolojik vs. tasavvur ları ifade etmek amacıyla ve bu tasavvurların yardımıyla gerçekleşmiştir. Bu nedenle çeşitli tekniklerle çeşitli yü- 94.Jzeyler üzerine yapılmış resimler veya daha genel olarak sanat eserlerindeki hayvan tasvirleri söz konusu edildiğin de, dolayısıyla Türk toplumunun dini, kozmolojik, mitolojik tasavvurları da ifade ediliyor demektir.. Böylece ele aldığımız hayvan sembolleri îslâmiyetten evvelki devrede Gök, Yer, Su, Atalar tasavvurlarıyla alakalı olmuştur. Aynı semboller Taoızm, Manihaizm ve Ludizm'i ka bul eden çeşitli Türk topluluklarında yeni inançların getir diği sembollerle birleşmiştir. Aynı durum kısmen Îslâmiyet ten sonra da söz konusu olmuştur. Ancak İslâmi kamuoyunun tasvir yasağı uygulaması nedeniyle bu semboller, îslâmiye- te uygun olmayan anlamlarından arındırılmıştır. Gerek îslâmiyetten evvelki çeşitli dönemlerde gerekse Îslâmiyetten sonraki Türk Sanatı devirlerinde, hayvanlar yaygın bir şekilde, güç, kuvve t, kudret, hükümdarlık, taht sem bolü olarak kullanılmışlardır. Arslan, kaplan, kurt vb. hayvan ların söz konusu olduğu bu sembolizm yanında, pek çok hay van da refah, iyi haber, bolluk, bereket ve iyi yönetimin sem bolü olmuştur. Bu hayvanların bazıları aynı zamanda çeşit li ilahların ;,;ahsi sembolü olduğu gibi, bir kısmı da astro lojik semboller olarak kullanılmışlardır. 942

SUMMARY The Subject examined in this thesis is an evaluation study categorically, but not a monographic one. In this thesis, the subject of animal symbolism in Turkish Painting (Petroglif, miniature, fresko etc.) Art was organized according to the following elements. And how this symbolism reflected to the painting art was reviewed. For that reason the evaluation of our study is only composed of an introduction in brief.. The Symbolism of animal figures in Turkish Painting, is reviewed within these groups mainly : 3- Symbolism related with Scy-Earth-Water Elements : In Pre-Islamic Period, these elements point out the religious and cosmological subjects at the same time. In addition different `cults` was appeared in related to these elements. Animal symbols were used for the purpose to represent or explain different subjects related to these elements. Prom time to time it is observed that animal figures are. the `symbols expressing the cults. These elements are connected with other groups to be mentioned. 2- Symbolism caused by religious beliefs : Different religious beliefs related to Scy-Earth and Water Elements had prevailed in Pre-Islamic Period. Meanwhile, Turks also adopted the foreign religions such as Buddhism, Manihaism,Taoızm. Por that reason it is observed that these animal symbols are on the paintings reflecting iconography of different religions. Therefore, symbolism of animal figures in Turkish Painting Art Should be evaluated by taking account of those religions. Adaption of Islam by Turks caused to great develop ments on the life of society and art. 3- Symbolism related to Cosmology and Mythology : In the Pre-Islamic Period, depending on above-mentioned social elements, different animal figures reflecting the ideas related to cosmos and earth were stressed. This symbo lism also continued after the islamic period in different comprehension. Furthermore, symbolic meanings coming out from legends and epics, were also stressed. 4- Astrological Symbolism : Both in the Pre-Islamic and Post-Islamic period, symbolism of animals in related to astrology has been continued. In the astrological symbols which their examples were showed in the paintings in confor mity with examined chapters, graphical description is pre dominant. Especially, animal figures of the Post-Islamic period, were drawn simply. 5- Symbolism related to Concepts : This symbolism can mainly be divided into those groups: a) Throne symbolism, b) Sovereignty symbolism, c) Power symbolism,