Hat sanatının teknik ve estetik ölçüleri

Abstract

126 - 12. ÖZET Hat sanatı, hiç kuşkusuz mimarîyle birlikte Osmanlı Türklerinin en büyük ve en önemli sanatıdır. Başlangıçta bir okuma yazma aracı olan yazı, zamanla gelişmiş ve güzel yazma isteği ile estetik değerler kazanarak san'at tarihi içerisindeki yerini almıştır. İslâm yazısının ilki Kûfî yazısıdır ve erken dönemlerde kutsal kitaplar Kûfî yazısı kullanılarak yazılmıştır. İbn Mukle (lO.yy.), Kûfî yazıdan yazılıp okunması daha kolay olan Nesih ve Sülüs yazılarını geliştirmiş, İbnü'l-Bevvâb (1 1.yy.) ise bu yazılara estetik değerler kazandırmıştır. Amasyalı Yâkût-el Mustâ'simî (13.yy.) Aklâm-ı Sitte (Altı Ka- lem)'yi geliştirdi ve yeni bir hat ekolü kurmuş oldu. Aklâm-ı Sitte, Sülüs, Nesih, Muhak kak, Reyhani, Tevkî ve Rıkâ olmak üzere altı çeşit yazıyı kapsamaktadır. Tabi olarak Osmanlılar hat sanatına büyük önem vermişler ve yazıya yeni bir es tetik güzellik katmışlardır. Burada bilime ve sanata büyük önem veren Osmanlı Sultanla rının desteği küçümsenemez. Yakut'tan sonra ilk önemli Osmanlı hattatı olan Şeyh Hamdullah (15.yy.) Aklâm-ı Sitteyi Türk zevkine göre yeniden geliştirdi ve Türk yazı ekolünü kurmuş oldu. Kanunî dö neminin en büyük hat sanatçısı Ahmed Karahisâri (16.yy.) yeni deneme ve kreasyonları ile tanınır. 17.yüzyılda Hafız Osman Şeyh Hamdullah'ın Sülüs ve Nesih yazılarını en yüksek düzeye çıkarmıştır. 17.yüzyıldan sonra, diğer sanat dallarında görülen batı etkisine rağmen, hat sa natı günümüze kadar klâsik çizgide devam etmiştir. Hafız Osman'ı 19.yüzyıl hattatları, Mustafa Rakım, Mustafa İzzet, Hulusi Efendi, Şevki Efendi ve Sami Efendi gibi önemli hat sanatçıları izledi ve hat sanatı, 20.yy. hattat ları tarafından günümüze kadar başarılı bir şekilde devam ettirildi. Güzel yazı yazmak, iyi bir anatomi ve kompozisyon bilgisi gerektirir. Hat sanatın da harfler bazı belirli anatomik kuralları içermektedir. Yazı iki boyutludur ve hat bir form, denge ve kompozisyon sanatıdır. Hat sanatında daha iyiye ulaşma isteği, harf ve harf çeşitlerinin gelişmesi kadar harflerin oluşturduğu kompozisyon ve şekillerde de bazı gelişmelere sebep olmuştur.127 - Sonuç olarak farklı kompozisyon çeşitleri, Müsenna yazılar, yazı-resim, tuğra tarzı gibi çeşitler geliştirildi ve Yazı sanatçıları birbirinden güzel eserler verdiler. Yazı sanatında harflerin, formların ve metnin güzellği, diğer sanat dallarında olduğu gibi estetik ve ince bir zevkin ürünüdür.

- 128 - 13. SUMMARY There is no doubt that the art of calligraphy as much as architecture is the greatest and the most important art of the ottomans. Writing that is created as the need of writing communication between human being, developed in time and earned an important place in art history as the result of the aim of beautiful writing and having aesthetic values. In the earlier days, the form of writing that prevailed in the islamic world was the Cufic. Generally the holy scriptures were first written by making use of the Cufic characters. İbn Mukle (10th.C), initiated Nesih and Sülüs styles of calligraphy that is more easy to write and read. At a later stage ibnu'l-Bewab (11th.C) brought the development and these styles were shaped into aesthetical beauty. Yakut el Musta'simi (13th.C) from Amasya developed the Aklam-i Sitte (six-pens) and founded a school of Calligraphy. Aklâm-ı Sitte consists of six styles of calligraphy called Sülüs, Nesih, mukakkak, Reyhanî Tevkî and Rikâ. As a matter of course, the ottomans viewed the art of calligraphy with even greater importance and brought a new aesthethic beauty to the calligraphy. Here the support of the sultans who gave a great importance to art and science, can not be denied. Şeyh Hamdullah (15th.C) from Amasya, the first major Ottoman calligrapher after Yakut, re created the Aklâm-ı Sitte (six styles) according to Turkish taste and established the Turkish school of calligraphy. Ahmed Karahisârî (16th.C) the great Calligraphy artist of the reign of Sultan Süleyman the Magnificient is know his new creations. Seyh Hamdullah's styles of Nesih and Sülüs were later brough to perfection by Hafız Osman in 17th.C. After the 17thC, Although various kinds of art were influenced from the eastern art, the art of Turkish Calligraphy kept It's Classical features and continued to the present. Hafız Osman was fallowed by a long lineage of eminent calligraphers including such names as Mustafa Rakım, Mustafa İzzed, Hulusi Efendi, Şevki Efendi, Sami Efendi e.t.c. all of who are the 19th.C. Calligraphers. The art of Calligraphy was continued by numerous calligraphers of the 20th.C. succesfully to the present.129 Producing a good work is required a great knowledge of anatomy and compositon rules. The letters in the art of Calligraphy have some certain anatomical rules. Writing is two dimensional and calligraphy is an art of form, balance and Composition. The wish of doing the best caused some developments on forms and compositions that were built by letters and types of letters as well as developments and changes on letters and types of letters. As a result, different kinds of compositions, Symmetrical Calligraphy, Calligraphy-Picture, Tughra style were developed and the Calligraphy artists created attractive works. The beauty of letters, forms and text in the art of Calligraphy is the result of an aesthetic and elegant taste as in the other branches of art.