Başlangıcından günümüze Türk kadın ressamları

Abstract

ÖZET Osmanlı döneminde, kendisine toplum içinde bir tanım getirmek isteyen kadın, öncelikle eğitim göreceği İnas Sanayi-i Nefise Mektebi'nin kurulmasındaki katkısı ile, kimliğini vurgulamıştır. 1916 yılında katılmaya başladığı 'Galatasaray Sergileri' nedeniyle, erkek sanatçılarla birlikte, eleştiriler almış ve bu sergiler sonunda, devlet tarafından verilen Avrupa burs sınavlarına girip, başarı göstererek de yurt dışında eğitim yapabilme fırsatını elde etmiştir. Genellikle varlıklı ve ay dm ailelerin kızları olan ilk kadın ressamlarımız, başlangıçta naturalist ve gerçekçi üsluptaki portre, natürmort ve peyzaj resimlerine, izlenimci görüşü de eklemiştir. Türkiye Cumhuriyeti' nin kuruluşundan sonra gerçekleştirilen devrimler, toplum yaşamını olumlu yönde etkileyerek; İslamdaki kadın tanımını yıkmış ve kadım yasa karşısında erkekle eşit konuma getirmiştir. Cumhuriyet' in ilk dönemlerinde, Avrupa' daki eğitimlerini tamamlayarak yurda dönen kadın ressamlar, Avrupa' da tanıdıkları yeni sanat akımlarını, yarattıkları eserlerde uygulayarak, Batı sanat görüşünü izleyiciye, kendi iç dünyalarında yorumlayarak, aktarmak istemişlerdir. Cumhuriyet ile birlikte, çalışma konularına güncel ve yeni yaşam tarzım, özgün bir biçimde ve Batı tekniği üe vermeye çalışan kadın ressamlar, aym duyarlılığı peyzaj konularında da göstermişlerdir. Bazı kadın ressamlar fovist, kubist ve konstruktivist üslupta örnekler verirken, Bazdan da empresyonist üsluptaki çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Bir grup ressamın, devlet tarafından, yurt resimleri yapmak üzere Anadolu' nun değişik yörelerine gönderilmesi ile, sanat ortamına yeni bir canlılık gelmiş ve bunun etkisiyle, resimde yöresel renk ve motifler yavaş yavaş yerini almaya başlamıştır. 1960 yıllarında, ülkedeki yabancı yayınların artması ve yurt dışına gidenlerin çoğalması, farklı görüşleri de beraberinde getirmiştir. Bu yıllarda, daha çok soyut çalışmayı yeğleyen kadın ressamlar, minyatür ve kaligrafi sanatından da etkilenerek, yarı-soyut resimler de yapmışlardır. Sanayileşme sonucu, özellikle 1960-70 yılları arasında köyden kente göç edenler, kent görünümlerinin değişmesine, kent nüfusunun artmasına ve kültür 45değişimine uğramasına neden olmuştur. Doğa, su ve havanın kirlenmesi sonucu, çevre kirliliğini de birlikte getiren nüfus artışı, ressamların konularına da girerek toplumsal içerikli figüratif resimlerin yapılmasına neden olmuştur. Ayrıca bu dönemde A.B.D.' de başlayan feminizm hareketi, Türk kadını tarafından da benimsenmeye ve diğer mesleklerde olduğu gibi, resim sanatında da yeni görüşlerin oluşmasına neden olmuştur. 1980 yıllarında bazı kadın ressamlar, toplumsal olayları farklı açılardan ele alarak yorumlamaya ve kendilerine özgü bir çizgi oluşturmaya başlamışlardır. Bu dönemde, kadın ressamlardan bir bölümü kendi iç dünyalarım, cinsiyetlerini ve kadının toplum içindeki yerini sorgulamakta ve düşüncelerini, çalışmaları ile izleyiciye yansıtmaktadır. Giderek psikolojik yönden kendisini etkileyen, ruhsal baskıdan kurtulmuş ve kimlik tanımlamasına girerek başardı sonuçlar elde etmiştir. 90' lı yıllarda bir grup kadın ressam tuval resminin dışına çıkarak, çalışmalarını özellikle sosyo-kültürel alanda yoğunlaştırmıştır. Güncel malzemeleri, enstalasyon sanatında kullanarak izleyiciyle daha rahat bir ilişki kurmayı başaran sanatçılar, yurtiçi ve yurtdışı sergilerle de uluslararası bir düe kavuşmuştur. 46

SUMMARY The Turkish women during of the Ottoman Empire, who wanted to redefine theirselves in society opened their 'school of art' for girls. Starting from 1916 they continued to exhibite their paintings in the Galatasaray Exhibitions; and received positive critics. They also entered to the European Grant Exams and the successful and talented women were sent to educate at abrode. The women who were interested in painting during this period actually were from wealthy families. At the begining portrairs, still-life and landscape were painted in naturalist and realist manner, but later impressionist style also took place. The revolutions in the Republic of Turkey also redefined women's place in the society and swept off the islamic women image in the people's mind. In law, women gained the same equal rights as the men. In the early days of Republic, female students who has gone to Europe were returned and started to paint pictures with the new styles which they have learnt in the foreign countries. New subjects such as 'Woman in Parliment' or again 'Women Making Embroidery', are everyday life scieneries which were painted in impressionist style, but there were paintings with new technics like fovist and cubist too. In order to give an excitement to the country' art life and create some works for the painters; Republic decided to response a group of artists which also included three women and sent them to different parts of Turkey to paint country landscapes and lifes about the particular regions. Varies colors, motives and environmental tastes took place in those paintings. From 1940' s to 1960's women artists started to paint in an ingestivate spirit and most of the details were eliminated in their paintings. The also began to give their feelings in to their paintings too. During that period, people start to travel more frequently to Europian coutries than before. Also published articals and books were obtained much easier than the early years of the republic. Eventually people and artists start to get untouch be in contact with the new styles which were up to date in the worl at that period. Turkish miniature and caligraphy works impressed some of the women artists, so they started to work on semiabstract paintings. Form distortions and figure abstractions were emerged as a fundamental characteritics of this period. 47During I960' s to 1970* s because of industrialization, urban people began to immigrate to the rural parts of the country. Therefore highly densed population started to cause varios environmental pollutions in the cities. Most of the artists were impressed from these situations. Cognitive structure took place on a new dimension beside the artistic activity. Also, during this period the feminism activity which flamed in USA also influenced some of the Turkish artists. In 1980' s women artists tried to solve the social problems with different aspects and evaluated personal lines in their works. Some of them try to examine their inner feelings, their sex or position in the society and trying to transfer their ideas through the help of their works. When the artists began to release theirselves from physiological pressures, they started to examine thirselves as an indivudual. They took in to consideration their roles and relations with their immediate surroundings too. Then, they start to create theirselves again and gave successful solutions in their paintings. In 1990' s some of the women artists escaped from the borders of the canvas, and started to keep on their workingn by using ready-made materials in enstallations. In order to gain close contact with the people, they chose and used the objects which are familiar to them, so the women artist tried to speak the same language as the world done. 48