Günümüz Trakya bölgesi el dokuma örneklerinde tasarım, işlev ve geleneksel sanat ilişkisi

Abstract

ÖZET Anadolu kültürünün bütünlüğü içinde Trakya Bölgesi de kendine ait kültür değerlerine sahiptir. Bunlar arasında yöredeki coğrafi koşullar etkisinde gelişen el dokumacılığı önemli yer tutmaktadır. Bu çalışma sanayileşme nedeniyle kaybolmakta olan Trakya Bölgesi el dokuma örneklerinin tasarım ve işlev yönünden belgelenmesi ve geleneksel sanat ilişkisinin kurulmasını amaçlamaktadır. Trakya Bölgesi'nde, Rumeli'den göç etmiş ve bölgenin çeşitli yerlerinde yerleşmiş Türklerin gelenek, görenek; özellikle de el dokumalarıyla Rumeli'yi yaşatan bir toplum ortaya çıkmıştır. Bu nedenle bölgenin el dokumalarında Rumeli öğeleri baskındır. Bu çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Trakya Bölgesi'nin coğrafi tanıtımı, tarihi geçmişi ve yerleşim yerleri anlatılmaktadır. İkinci bölümde dokumacılığa genel bakış yeralmaktadır. Üçüncü bölümde Trakya bölgesi folklorundan bahsedilmektedir. Dördüncü bölümde Trakya'da giyim-kuşam anlatılmaktadır. Kadınlar başlarına pullu yemeni ya da yazma örterler. Bürümcük gömlek, gaytan işlemeli cepken, Rumeli şalvarı, üç etek entari giyerler. Dağlık yörelerde harsallı denilen hırka giyilir. Önlü arkalı peştamal kuşanılır. Erkekler başa külaf giyerler. Yakasız gömlek, abadan yapılmış kopran denilen cepken, Balkan poturu şalvar giyerler. Bele yünden kuşak bağlanır. Beşinci bölümde Trakya bölgesi el dokumacılığında kullanılan malzeme, alet, tezgahlar, bölge dokumalarının iplikleri bakımından sınıflandırılması, el dokumalarında görülen teknikler ile günlük yaşantıda ve mekan süslemesinde kullanılan dokumalar yer almaktadır. 103

SUMMARY Among the unity of Anatolian Culture the region of Thrace has its own cultural merits. Hand-weaving which developed under the effect of geographic conditions has a great importance. This study aims to documentate the design and operation of the hand- weaving samples which disappear due to industrialization of the region of Thrace and to establish traditional art relation. A society which makes Rumelia to survive with its hand-woven samples, tradition and customs exists in the region of Thrace. This society consists of Turks who migrated from Rumelia to different places of Thrace. Therefore in the hand- woven samples of the region elements of Rumelia are seen significantly. This study consists of five sections: In the first section the geographic, historic and residental characteristics of Thrace is explained. In the second part a general view to weaving is made. In the third section of the study it is dealt with the folklore of Thrace. In the fourth section the clothes of this region are explained. The ladies of this region put spangled coloured cotton kerchiefs called `yemeni` or hand-painted kerchiefs on their heads. They wear shirts of `bürümcük`, cotton or silk cord embroidered `cepken`s, Rumelian baggy trousers and skirts consisting of three parts. In the highlands of the region cardigans that are called `harsalh` are worn. They use bilateral loinclothes. The men put `külaf on their head. Shirts (cepken) with no collar which are made of coarse woolen cloth and called `kopran`, Balkan `potur` s and baggy trousers are the things that they use as clothes. They bind woolen belts around their waist. In the fifth and last section the materials, tools, looms and classification of samples concerning the yarns which are used in different places of the region are explained in details. Besides the main techniques of weaving and weavings which are used in decoration the daily life are also mentioned in this section. 104