Kübizm`den bu yana dilsel göstergeler, tipografik, kaligrafik, metinsel ögeler taşıyan sanat yapıtlarının açıklanmasına yönelik bir deneme

Abstract

ÖZET Düşünme yetisi ve dil sadece insanlarda bulunur. İnsan toplumsal bir varlıktır. Dilin birincil amacı insanlar arasında düşünce bildirişimi sağlamaktır. İletişimin yanı sıra dille araştırma yapar, sanatsal metinler gibi bir çok başka şey de başarırız. Yüzyılımızın başlarında Sausurre, dilbilim kuramını oluştururken, Genel Göstergebilim'i de tasarlamıştı. Bilgi aktarımı kanalları olan bildiriler anlamlı birimler olan göstergelerden oluşur. Gösterge, en geniş anlamıyla, kendi dışında bir olgu, bir varlık belirtebilen öğedir. Göstergeler doğal ve yapay diye iki ana sınıfa ayrılır. Görüntüsel ve saymaca göstergeler toplumsal nitelikli olan yapay göstergelerin türleridir. Saymaca göstergeler türüne dilsel göstergelerle simgeler girer. Dilsel göstergeler doğal dillerin birimleridir. Yazı ise dili gösteren bir gösterge dizgesidir. Yazıda kavramsal ve sesçil iki dizge söz konusudur. Söz, dilyetisinin bireysel yanını belirtir; bireyin, kişisel düşüncesini anlatmak için, dil dizgesini kullanmasını sağlayan birleşimleri ve bunların iletilmesini olanaklı kılan anlıksal-f iziksel düzeneği kapsar. Dil ve söz, Dilbilim ve Göstergebilim'in çok önemli bir kavram çiftidir. Dilsel birleşimler sözce, söylem oluşturur. ivMetin' le söylem eşanlamlıdır. Yalın dizgeleri Bildirişim Göstergebilimi, sanat gibi çok katmanlx dizgeleri ise Anlamlama Göstergebilimi çözümler. İnsanlar yazısal, sessel, görüntüsel ya da bütün bunların karışımından oluşan az sayıdaki birimleri eklemleyerek, anlamsal açıdan sonsuza açılan, metinler üretirler. Anlam üretme sürecinin karşısında anlam yakalama süreci vardır. Göstergebilim teriminden anlamçözüm terimine geçilir; metinlerarası ilişkiler kavramı geliştirilir; Göstergeçözüm kuramına tarihsel boyut kazandırılır. Metin ve metinlerarası anlayışıyla ancak, bir sanat yapıtının dizgesinin yapısı açığa çıkarılabilir. Geleneksel Tablo ile Modern Pentür'ü birbirinden ayırt etmek gerekir. Pen tür tablo dizgesini dönüştürmüştür. Modern Resim' in başlangıcı Kübizm' ledir. Kübizm' le yüzeyde bağıntılar kurulur. Özgür Sözcükler, kuraldan sıyrılmış imgeler ise Fütürizm'in amacıdır. Düşünüler Marcel Duchamp'm işidir. Sözcüğü işitsel kılan soluk, ilkel logos, temel titreşim Dada'yla yeniden bulunur. Psikanaliz bilimiyle kurduğu ilişki Gerçeküstücülük ' ün temel ilkesidir. İdeografik bir gösterge görünümü Soyut Dışavurumculuk 'a özgüdür; resim `otomatik vücut hareketlerinin grafik fonksiyonu haline` gelir. Pop Art 'la birlikte seyirlik bir resimden katılım ve çözümleme gerektiren bir sanata geçilir. Yeni Gerçekçilik `modern doğa`nm saptanması bağlanımdadır. Antiform, sanatı düşünceye indirger. Çözümsel Sanat ' sa sanat yapıtının tanımsal ve dilsel olduğunu gösterir. v

SUMMARY This study commenting the areas concerning the concepts of human being (man), world, thought and language, deals in the frame of their interrelationship with those factors like knowledge communication and sign. It tries to show -and this through a research of messages, written texts, discourses and speeches- that the works of art, considered as signifying entities are made of linguistic and concrete elements. In the context, it goes into the research of semiology, semantics, the relations between the texts and the structural analyses of narratives. Approaching the movements of art of this century, parallel to the investigations of the type of study mentioned above. VI