Yanılsamaların algılamaya ve plastik dile etkisi

Abstract

ÖZET Çok uzun bir geçmişe sahip göz-yanıltıcı uygulamalar; 20. yüzyıla gelene kadar, sadece birtakım biçimsel değişikliklere uğramış, genel karakter özelliklerinde önemli bir değişim olmamıştır. Mekanlar ve resimsel yüzeylerde uygulanmış olan bu örnekler, hemen her zaman için bakan kişileri şaşırtmak ve eğlendirmek maksadı taşıyordu. Bir farklılık olarak, mimari mekanlar ve meydanlarda karşımıza çıkan görsel efekti değiştirme amaçlı kullanımların; izleyiciyi eğlendirme maksadıyla yapılmış örneklere göre daha fonksiyonel olduğunu düşünebiliriz. Göz yanıltma teknikleri yüzyıllar boyunca insanları şaşırtmaya devam etmiş ve görsel etkileri dolayısıyla gerçeklik içinde hep bir hayal gibi algılandıklarından, gerektiği kadar ciddiye alınmamışlardır. Resimsel veya mekansal olmak üzere, son derece başarılı yanılsamacı örnekler mevcuttur. Fakat bunların hemen hiçbirine `üst düzey sanat yapıtı` şeklinde bakılmamış ve bu durum resimlerin ikinci sınıf konumlarından yükselişe geçmelerine engel olmuştur. Yanılgıları; algılama sistemimizin küçük aksamaları olarak görme düşüncesi, yukarıda sözü edilen genel yargının temel sebeplerinden biri olmuştur. Bugün yanılsama örneklerinin kuraldışı bir durum değil, doğrudan kuralın kendisi olduğu şeklinde bir görüşle karşı karşıyayız. Yanılsamalar konusunda gündeme gelen bu değişiklikler, göz-yanıltıcı yapıtların bilinen klasik yapısında da önemli değişikliklere sebep olmuş ve sadece ilginç görsel etkileriyle tanıdığımız bu tarzın güncel örnekleri çağdaş sanat kapsamında yer edinmişlerdir.

SUMMARY In the long history of misleading visionary applications, accept for some mere formal alterations, have prevailed with all general significant charateristics. The examples applied on sites and pictural planes are mostly executed to bewilder and enjoy the observer. But referring to the difference between, applications in the architectural field are functional comparing to the ones realised to entertain the observer. The visual bewildering technics have kept on puzzling the observer, not considered to be very important as required, probably because they are perceived illusionary in the `real` world. Although many pictural and spatial examples which could be qualified at high standarts exist, except for a few examples, never considered to be serious pieces of work of art are under classified. Errors, classified to be the small handicaps of perceptive senses, form to be basis for the classification mentioned above. Today these examples are not considered to be exceptional but rather forms a rule itself. The recent classification on misleading visionary technics, have totally changed, and examples are qualified and established as serios and genuine works in `Contemporary Art`.