1980 sonrası Türkiye`de kalkınma politikalarına bağlı ihracat teşvikleri

Abstract

ÖZET Devletlerin ekonomi poltikaları, fertlerin ve toplumun refah seviyelerinin yükseltilmesini hedefler. Bu hedefe, ülkedeki yatırımların dolayısıyla üretimin artırılması, artan üretimin tüketiminin sağlanması gibi sorunların çözümlenmesi ile varılabilir. Ekonomik kalkınma çabası içinde olan ülkelerde bu sorunların esas kaynağını, döviz darboğazı oluşturur. Ülkenin döviz ihtiyacını gidermenin en önemli yolu ise ihracat gelirlerini arttırmaktır. Bunun için ülkenin dış ticaret yapması ve ihracata yönelik üretime ağırlık vermesi gerekmektedir. Türkiye, 1923-1929 döneminde dış ticarette liberal bir politika izlemiştir. Ancak izlenen bu politika özel teşebbüsün gücüne inanmışlığı bir sonucu değil, daha çok ülke içi ve ülke dışı etkenlerin gereği olarak uygulanmıştır. Nitekim izlenen liberal politikalar 1930 yılından itibaren terkedilerek, korumacı ve devletçi yeni bir iktisat politikası uygulanmaya başlanmıştır. Türkiye'de, 1963 yılından itibaren uygulanacak iktisat politikaları Kalkınma Planları ile belirlenmeye başlanmış, 1980 yılına gelinceye kadar bilinçli ve planlı bir ithal ikamesi politikası izlenmiştir. Türkiye Ekonomisi için 1980 yılı ile birlikte yeni bir dönem başlamıştır. 24 Ocak Ekonomik İstikrar Tedbirleri olarak bilinen kararlarla birlikte, ithal ikamesi politikası terk edilerek ihracata yönelik sanayileşme politikasına geçilmiştir. Bu dönemde ihracat miktar ve değer olarak arttığı gibi, kesimler ve pazar yönünden de gelişmeler kaydedilmiştir. İhracatta meydana gelen bu artışta 1980 sonrası dönemde uygulanan ihracat teşviklerinin büyük bîr payı olmuştur. Bununla beraber, Türkiye'nin GSMH ve ülke büyüklüğü itibariyle, bugünkü seviyenin iki katı dolaylarında bir ihracat potansiyeline sahip olduğu gözönüne alınırsa ulaşılan seviyenin yetersiz olduğu görülmektedir. Türkiye'de, 1996 yılı ile birlikte yürürlüğe giren gümrük birliği sonucu hem siyasal anlamda hem de ekonomik anlamda yeni bir döneme girilmiştir. Bu dönemde ihracatımızın artacağı beklenmekle beraber, ithalattaki artışın ihracattaki artıştan daha fazla olacağı ve dış ticaret açıklarının büyüyeceği tahmin edilmektedir.

SUMMARY The main purpose of the macro economic policies is to increase the wealth of the nation. The achieve this goal, countries have to solve the problems related to investment, production and consumption. Without overcoming these problems, economic devolopment is not possible. In this context, one major obstracte of devolopment of the devoloping countries which suffer from lack of capital is bottleneck of foreign exchange. Has been considered that the most effective way to solve these problems is to increase the export revenues of the country. For this purpose, they tend to devolop their trade with the other countries and make serius attempt to improve export-oriented sectors. As adevoloping country, Turkey had fallowed liberal economic policies between 1923-1929 in fact, these policies were not chosen due to the compatibilitiy of Turkish private sectors in international markets. In contrast, external and internal factors had played a great role to adapt these policies. Changing external economic conditions, due to the effect of the Great Depression of 1929, particularly; Turkey changed its economic policies like all the other devoloping countries did. As a result, in Turkey, liberal policies were left in 1930s and new economic policies based on statism and protectionism were set up. In Turkey, economic policies have been strictly tied up to five-year economic development plans since 1963. Until 1980, conscious and planned economic policies, based on import substitution, had been followed. A new period for the Turkish economy started in 1980. With the economic stabilization program starting at January 24, 1980, called `24 Ocak Kararları`, import substitution policies were left and export-oriented industrialization policies were adapted. Since then, on the one hand, volume and revenues of the export of Turkey have increased; on the other hand, economic sectors and marketing opportunities for these sectors in global arena have devoloped greatly. In these successful economic devolopment, the government policies related to supporting export-oriented sectors have played an important contribution. However, Turkey has yet to reach optimal export export level if its potential economic power is considered. It is estimated that Turkey has the economic potential that could double its export level. Turkey, has entered a new economic and political era by joining `Custom Union` with the European Union. In this framework it is expected that Turkey's export and import volumes will increase. But it is also expected that the balance of payment between export and import will widen in favour of the later.