Erol Akyavaş`ın yapıtlarında İslam düşüncesi ve sanatının etkileri

Abstract

sanatından görsel malzemeyi bir araya getiren eklektik bir yapıdadır. Sanatçının pek çok sembolü bir araya getirdiği bir diğer eseri de özellikle form açısından etkilendiği fermanları ele aldığı Fermanlar Serisi'dir. Akyavaş 80 sonlarında ağırlıklı olarak hat sanatından semboller taşıyan eserler gerçekleştirmiştir. Sanatçının hat sanatına olan ilgisi 1959 yılında kaligrafik soyutlamalarla gerçekleştirdiği eserlerinde ortaya çıkar. Akyavaş, hat sanatının formlarından etkilendiği kadar, kelimelerin, harflerin taşıdığı anlamlardan da etkilenmiştir. Varlığın özünü harfler ve seslerin oluşturduğunu söyleyen ve buna göre bir anlamlar sistemi geliştiren Hurufilik tarikatı da sanatçınının ilgisini çekerek, resimlerine kaligrafik semboller eklemesinde etkili olmuştur. Akyavaş'ın bu dönem eserleri arasında, Ak Lam Elif, Sarı Lam Elif, Kırmızı Lam Elif, Mavi Lam Elif, Duvar Yazısı, Burası Ötesi, Hu, İnsan-ı Kâmil, Nesimi, Hz. Ali Dizisi gibi eserleri yer alır. Bu eserlerinde kullandığı semboller arasında Allah kelimesi, yine Allah'ı sembolize eden ve daha yüklü anlamlar taşıyan vav harfi ve Hu kelimesi ile kişiyi Allah'a yöneltecek olan, hayır manasına gelen, şekil yönünden Ali'nin kılıcı zülfikâr'a benzetilen lam elif birleşimi yer alır. Sanatçı İnsan-ı Kâmil ve Hz. Ali Serisfn.de ise Hurufilikten Bektaşi geleneklerine geçen harflerle çizilmiş insan yüzü, insan figürü, aslan resmi gibi yazı resimleri sembol olarak kullanır. Onun yapıtları için seçtiği renkler de taşıdıkları sembollerle anlatımın önemli parçalarından birini oluşturur. Akyavaş bu eserlerinde, boyayı katman katman kullanmış, yer yer üst katmanı çatlatarak alttaki katmanların görünmesini sağlamış, yer yer de bu katmanları altta yer alan yazıyı gizlemek, bir perde arkasına sokmak için kullanmıştır. Akyavaş bu şekilde seyirciyi katmanların arkasına, resminin içine doğru çeker. Yazının ne olduğunu, resmin görünüşünün altında ne anlamlar olduğunu merak eden seyircide sorular uyandırarak, onu düşünmeye, pasif izleyicilikten, aktif izleyiciliğe geçmeğe zorlar. Sanatçı bu şekilde resminin görünen (zahiri) yüzü ile gizli (batini) yüzü arasında bir köprü oluşturur.Erol Akyavaş eserlerinde İslam sanatlarını ve İslam düşünce sisteminin geçmişinden kaynaklanan sembolleri kullanarak, yıllar öncesinden gelen kalıcı değerlerin, kalıcı anlamların önemini vurgulamıştır. Bu değerler insanoğlunun en büyük ihtiyacı olan inançtan kaynaklanan kavramların değerlerdir. Sanatçı, eserlerinde eskinin bu değerlerinin aslında hiç eskimediğini ve kabul gören değerlerin sıkça değiştiği günümüz modern toplumunda bile kalıcılıklarını koruyabildiklerini gösterir.sanatından görsel malzemeyi bir araya getiren eklektik bir yapıdadır. Sanatçının pek çok sembolü bir araya getirdiği bir diğer eseri de özellikle form açısından etkilendiği fermanları ele aldığı Fermanlar Serisi'dir. Akyavaş 80 sonlarında ağırlıklı olarak hat sanatından semboller taşıyan eserler gerçekleştirmiştir. Sanatçının hat sanatına olan ilgisi 1959 yılında kaligrafik soyutlamalarla gerçekleştirdiği eserlerinde ortaya çıkar. Akyavaş, hat sanatının formlarından etkilendiği kadar, kelimelerin, harflerin taşıdığı anlamlardan da etkilenmiştir. Varlığın özünü harfler ve seslerin oluşturduğunu söyleyen ve buna göre bir anlamlar sistemi geliştiren Hurufilik tarikatı da sanatçınının ilgisini çekerek, resimlerine kaligrafik semboller eklemesinde etkili olmuştur. Akyavaş'ın bu dönem eserleri arasında, Ak Lam Elif, Sarı Lam Elif, Kırmızı Lam Elif, Mavi Lam Elif, Duvar Yazısı, Burası Ötesi, Hu, İnsan-ı Kâmil, Nesimi, Hz. Ali Dizisi gibi eserleri yer alır. Bu eserlerinde kullandığı semboller arasında Allah kelimesi, yine Allah'ı sembolize eden ve daha yüklü anlamlar taşıyan vav harfi ve Hu kelimesi ile kişiyi Allah'a yöneltecek olan, hayır manasına gelen, şekil yönünden Ali'nin kılıcı zülfikâr'a benzetilen lam elif birleşimi yer alır. Sanatçı İnsan-ı Kâmil ve Hz. Ali Serisfn.de ise Hurufilikten Bektaşi geleneklerine geçen harflerle çizilmiş insan yüzü, insan figürü, aslan resmi gibi yazı resimleri sembol olarak kullanır. Onun yapıtları için seçtiği renkler de taşıdıkları sembollerle anlatımın önemli parçalarından birini oluşturur. Akyavaş bu eserlerinde, boyayı katman katman kullanmış, yer yer üst katmanı çatlatarak alttaki katmanların görünmesini sağlamış, yer yer de bu katmanları altta yer alan yazıyı gizlemek, bir perde arkasına sokmak için kullanmıştır. Akyavaş bu şekilde seyirciyi katmanların arkasına, resminin içine doğru çeker. Yazının ne olduğunu, resmin görünüşünün altında ne anlamlar olduğunu merak eden seyircide sorular uyandırarak, onu düşünmeye, pasif izleyicilikten, aktif izleyiciliğe geçmeğe zorlar. Sanatçı bu şekilde resminin görünen (zahiri) yüzü ile gizli (batini) yüzü arasında bir köprü oluşturur.Erol Akyavaş eserlerinde İslam sanatlarını ve İslam düşünce sisteminin geçmişinden kaynaklanan sembolleri kullanarak, yıllar öncesinden gelen kalıcı değerlerin, kalıcı anlamların önemini vurgulamıştır. Bu değerler insanoğlunun en büyük ihtiyacı olan inançtan kaynaklanan kavramların değerlerdir. Sanatçı, eserlerinde eskinin bu değerlerinin aslında hiç eskimediğini ve kabul gören değerlerin sıkça değiştiği günümüz modern toplumunda bile kalıcılıklarını koruyabildiklerini gösterir.

SUMMARY Erol Akyavaş was born in 1932 in İstanbul. He received his first art training in Bedri Rahmi Eyüboğlu studio. He then attended the Fine Arts Academy in Florence, studied at the studios of Andre Lhöte and Fernand Leger in Paris, in 1952, he started his architecture degree at Illinois Institute of Technology, which was then under the administration of Mies van der Rohe. During his years in Paris, he produced abstract and geometric paintings. Later in the United States, he developed an interest in theory and methods of Surrealism. He made a series of paintings by making abstractions of calligraphy. These paintings, together with a series of lithographs based on the poems of Yunus Emre, are the first compositions where the Islamic ideas and the influence of Islamic art can be seen in his work. in the sixties, he produced series of collages and collage-like paintings which combine different fıgurative images. in öne of these series, he used sexuality as his subject. Towards the end of the sixties, he emphasized the contradictions in society mostly aiming the bourgeoisie. Dealing with space and inner space relations, he has painted rooms, walls and fortresses. He painted geometric forms using surrealistic and unexpected shadows and perspective. The artist's relation with Islamic art form of miniature can be felt in his fortress paintings around the mid seventies. Akyavaş, especially after 1980, concentrated mostly on the traditional art forms and values where he developed a synthesis of miniature, calligraphy and modern art. His interest in Islamic mysticism is the main reason of his tendency tovvards Islamic arts. Mysticism moves the person away from the material surroundings and drags him tovvards the mystic realm. The prohibition of figüre painting in islam has led to the development of miniature and calligraphy. in miniature, the figüre is stylized and thus is away from reality, while calligraphy, except for a few figüre dravvings formed by writings, is totally 65devoid of figures. These characteristics draw these forms of art away from the material world and make them abstract means of artful communication. Akyavaş used these two forms of art with the awareness of their closeness to mysticism. His close relationship with miniature is seen in the paintings infiuenced by Matrakçı Nasuh's naive, topographic paintings. Matrakçı's bird eye view paintings of city and other settlements is in harmony with Akyavaş's architectural background. The geometric discipline seen in Matrakçı's paintings exists even more strongly in Akyavaş's works. Akyavaş combines his geometric discipline with a sense of motion and forms a rhythmic order on canvas. in these paintings of the period 1981-1984, he has used quite large canvases which presents a contradiction with the small size of miniature paintings. He has created sophisticated surfaces using the paint in several layers and adding three dimensional materials. The Fail of the Castle, The Glory ofVictory, F ailen City-I, Route are examples of such paintings. Akyavaş's interest in mysticism has drawn him towards the inner meanings of images and art, accordingly, he has emphasized the meanings of his paintings as much as their plastic value. After his paintings related to miniature, the artist has produced series of works like, Kerbela Series, Hallac-ı Mamur Series, Miraçname ( Prophet Muhammed's ascension to heavens) where he deals with personalities, events and concepts of islam, in these works, he has used symbols like, Kabe, the sword of Hz. Ali, the Arabic letter `vav` which originate from islam, as well as symbols like, circle, space and spiral which carry both global and Islamic meanings. Akyavaş, putting various symbols together, provides the spectator with clues vvhich can enable him to understand the painting. He lets the spectator free in establishing his own interpretation of the paintings. His approach suits the abstract structure and broad subjects of mysticism, and creates a visual poem vvhich the artist establishes in different vvays. His vvorks in Hallac-ı Mansur Series are simple and abstract, corresponding vvith Hallac-ı Mansur's ideas about God-man-universe, while the 66works in Miraçname are eclectic, bringing together visual material from miniature and various symbols related to Hz. Muhammed's ascension to heavens. Another work of the artist, where he uses an eclectic approach is his Fermanlar Series. During the late eighties, Akyavaş has increasingly employed calligraphic symbols in his paintings. His interest in calligraphy can be traced back to 1959 where he used calligraphic abstractions. As much as the calligraphic forms, Akyavaş has been influenced by the meaning of the words itself in calligraphy and letter symbolism. Akyavaş' s interest in the religious sect of Hurufilik, which advocates the idea that letters and sounds form the core of being, has led him to use letter symbolism in his paintings. Akyavaş' s work in that period include: White Lâm Elif, Yellow Lam Elif, Red Lâm Elif Blue Lâm Elif Graffiti, Here and Beyond, Hu, Perfect Man, Nesimi and Hz. AH Series. Among the symbols used are, the words Allah, Hu and the letter `vav which symbolizes God with additional meanings. Another symbol is the combination of two Arabic letters `lâm elif meaning `no`, which resembles the sword of Ali and is supposed to lead one to God. In works like Perfect Man and Hz. Ali Series, Akyavaş has employed calligraphic pictures, made with words carrying religious significance, in the form of a lion, a human face or a human figure. This art of forming pictures with calligraphy is passed to the Bektaşi ( a religious sect) tradition from Hurufi sect. The colors Akyavaş chose have become an important means of communication together with the symbols he uses. He has used several layers of paint on top of each other; has cracked the top layer, thus showing the layers underneath. Sometimes he uses these layers like a semi-transparent curtain to hide the writings beneath it and by doing so, he pulls the viewers into his painting. By forcing the viewers to ask questions such as what is beneath the paint layers or what deeper meanings are hidden beneath the seen picture, he makes them active viewers. He establishes a bridge between the apparent facade and the deeper meanings of the painting. 67Akyavaş has emphasized the importance of long lasting and ever remaining values and meanings by using the arts and the symbols of the Islamic philosophy. These values stem from the biggest need of the mankind; faith. Akyavaş has proven that these values coming from the past actually never change and even in today's modern society where everything changes so rapidly, they still keep being meaningful. 68