Hitit İmparatorluk Çağı sonuna kadar Anadolu`da figür kullanımı ve günümüzdeki yorumları

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı, seramik sanatı açısından Anadolu'da figür kullanımı, gelişimi, günümüzdeki etkileri ve yorumlarının saptanmasıdır. Bu nedenle, tarih öncesi toplumların ihtiyaçları, inanışları, zevkleri, geliştirdikleri teknikleri ve farklı kültür bölgelerinin etkileşimleri araştırılmıştır. Konu sürekli ve kapsamlı olduğundan dönem sınırlamasına gidilmiştir. Neolitik dönemden, Hitit imparatorluk çağı sonuna kadar olan dönem ele alınmıştır. Çalışmada kronolojik sıra takip edilerek, Anadolu kaynaklı seramik eserler incelenmiştir. Farklı bölge örneklerinin benzerlikleri de saptanmaya çalışılmıştır. Konu figürin, idol, riton alt başlıklarına ayrılıp detaylarıyla incelenmiştir. Oluşum, gelişim ve etkileşim süreçleri, bölümler arasındaki ilişki göz önüne alınıp, anlatılarak örneklenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde figür tanımının çeşitliliği saptanmıştır. Daha sonra sırayla örnekler detaylarıyla incelenmiştir. Konu tablolarla da desteklenmiştir. İkinci bölümde modern Türk seramik sanatında, konu paralelinde yapıtlar gerçekleştiren seramik sanatçıları ele alınmıştır. Sanatçıların eserlerindeki çıkış noktaları, gelişim ve üretim süreçleri incelenerek örneklenmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda, figüratif seramiğin Anadolu kültür ve sanatında çok önemli bir yeri olduğu saptanmıştır. Tarih öncesi dönemde figür anlayışı dini inanışlarla paralel gelişim ve yayılma çizgisi göstermiştir. Ticari ilişkiler sonucunda, Mezopotamya'dan gelen etkiler, Anadolu sanatında yorumlanıp, Balkanlar'a kadar ulaşmıştır. Günümüz modern seramik sanatında ise sanatçılarımız, Anadolu kültürünün temel taşları üzerine, figür anlayışını kendi yorumlarıyla birleştirerek özgün eserler üretmişlerdir. Son bölümde ise, araştırılan konuyla bağlantılı olarak içki şişeleri tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Kaynak olarak idol ve antropomorfik kap tiplerinden yararlanılmıştır. Tarih öncesi idol formlarında baş, göğüs ve kalça belirgin olarak işlenmiştir. Antropomorfik kaplar ise insan görünümlü fonksiyonel kaplar olarak üretilmişlerdir. Her iki grubun ortak özellikleri, yeni oluşturulan seramik şişelere yansıtılmaya çalışılmıştır.

IV - SUMMARY This article is a report on the use, development and contemporary effects and interpretations of the figure in Anatolian ceramic art. For this purpose, the needs, beliefs, tastes and technologies of prehistoric peoples and their interactions with different cultures were studied. The period was limited, because the subject is continuous and detailed. The time frame from the Neolithic period to the end of the Hittite Empire was examined. Chronological sequence was followed and Anatolian ceramical works were investigated. We also attempted to establish the similarities among the samples from different geographical regions. The subject matter was treated in detail under the headings of figurine, idol and rhyton. The birth and development of each genre as well as their interactions across time and space were throughly explicated. The diversity of figurative expression was appreciated in the first part of the work. Samples were then examined in detail. The presentation was further supported with diagrams. In the second part, related works from modern Turkish ceramic art were studied. The origins, development and production of these works were illustrated with examples. It was found that figurative ceramics has a special and important place in Anatolian art and culture. In the prehistoric times, the concept of the figure developed and spread through parallel to the evolving religious beliefs. As a result of the commercial activity, concepts from Mesopotamia were incorporated into Anatolian art and spread as for as the Balkans. Today, Turkish ceramic artists interpretete the Anatolian figure tradition to create original works. In the final section, these Anatolian themes were employed to the bottles as design and craft. Idols and anthropomorphic vessels were used as the starting points. In prehistoric idols, heads, breasts and hips are prominent.Anthropomorphic vessels are human-shaped and functional. The features of both of these groups were reflected to these new bottle designs.