Kazakistan`da 1986 Almatı olaylarının içyüzü ve etkileri

Abstract

ÖZET Kazakistan Kommünist Partisi Merkez Komitesi'nin 16 Aralık 1986 günü yapılan genel kurul toplantısı Aralık olaylarının başlangıcı oldu. Toplantıda Kazakistan Kommünist Partisi Merkez Komitesi I. sekreteri görevinden alınan D. A. Konayev'in yerine G. V. Kolbin seçildi. Ertesi günü, Kazak gençleri Kazakistan dışından Rus asıllı bir parti görevlisi olan Kolbin'in tayini protesto amacıyla Merkez Komitesi binasının önünde toplandılar. Gösteriler sakindi ve başka halklara saldırı yoktu. Gençler taşkınlık veya kanunları bozacak bir hareket yapmadı. Onlar sadece genel kurul kararının kendileri izah edilmesini istediler ve bu karara razı olmadıklarını bildirdiler. Fakat, yetkileler bu demokratik gösterileri kanuna aykırı tedbirlerle acımasızca bastırdılar. Sovyet Birliği'ndeki tüm basın organları, olayı serserilerin, sarhoşların, esrarkeşlerin ve milliyetçilerin hareketi olarak duyurdu. Aslında gençlerin bu hareketi bu tanımlamalardan çok uzaktı. Hareket Ruslar dahil hiçbir halka düşmanlık değildi. Gerçekte, bu gösteriler, Gorbaçov'un SSCB'de başlattığı yeni politikaları perestroyka ve glasnostan bu yana yapılan ilk siyasî ve demokratik hareketti. Sovyetler Birliği Komünist Partisi temmuz 1987 'de Aralık olaylarını değerlendirmesini yaptı ve bütün Kazak halkını milliyetçilik yapmakla suçladı. Kolbin de Sovyetler Birliği Komünist Partisinin bu kararını Kazakistan'daki Kazak 166kadrolarını tasfiyede ustalıkla kullandı ve Kazakları Ruslaştırmaya gayret sarfetti. Aralık olayları ile ilgili olarak yüzden fazla kişi mahkum edildi. Kazakistan Yüksek Mahkemesi K. Rıskulbekov'u ölüm cezasına hükmetti. Bu durum dünyada tepkilere yol açtı. Çekoslavakya, Polonya, Macaristan, ABD ve diğer ülkelerin ileri gelen şahsiyetleri ile devlet adamları Sovyetler Birliği devlet başkanı M. Gorbaçov ile SSCB Meclis başkanı A. Gromyko'ya protesto mektupları yazdılar. Bu tepkilerin neticesinde Rıskulbekov'un ölüm cezası 20 yıl hapis cezasına dönüştürüldü. Aralık olaylarını araştıran Kazakistan SSC parlamento araştırma komisyonunun çalışmalarına hukukçu, doktor, sosyolog, siyaset bilimcisi, filozof, demograf, ekonomist, içişleri bakanlığı ve KGB görevlileri, entellektüeller, sendika ve çeşitli sosyal kuruluşların mensupları gibi çeşitli sahanın uzmanlarından oluşan 200 kadar kişi yardımcı oldu. Komisyon mektupların dışında, 25 cilt tutan iki bin belgeyi gözden geçirdi. Aralarında parti ve meclis yetkilileri, şahitler, olaya katılanlar, mahkum olanlar ve olayın kurbanlarının da olduğu 800 'den fazla kişinin ifadesini aldı. Komisyon 1986 Aralık olaylarında gençleri bastırmak için `Metel (Tipi)-86` diye adlandırılan özel bir planın uygulandığını ortaya çıkardı. Plan ilk defa Kazakistan'da tatbik edilmişti. Daha sonra bu plan 1989 'dan sonra Baku, Tiflis, Vilniyus ve Erevan gibi bazı Sovyet cumhuriyetlerinin başkentlerinde meydana gelen olaylarda kullanıldı. 167

SUMMARY On the 16th of December in 1986 the start of the December events was given by the Plenum of the Central Committee of the Communist Party of Kazakhstan. At the Plenum D. A. Kunayev was released from his duties of the first Secretary and named G. V. Kolbin for the post. Next day, Kazakh youth gathered in front of the government building of the Central Committe of the Communist Party of the republic to protest the election of Kolbin who was a Russian from outside Kazakhstan. The demonstration was peaceful and there were no attacks on other peoples. The youth didn't broke a law and public order. They demanded only explanation the solutions of the Plenum and expressed their discord with them. But the authorities cruelly suppressed the democratic demonstration with unlawful means. All USSR mass media informed of hooligan, nationalistic actions of alcoholics and drug addicts. Indeed the december action of the Kazakh youth was far from being nationalistic. It was not aimed at other peoples including Russians. As a matter fact, the december riot in Almaty, is the first political and democratic public action since Gorbachev began his new policies of perestroyka and glasnost in the USSR. CPSU blamed all Kazakh people as nationalist in its assesing of the December events in July 1987. Kolbin effectively used the decree of the CPSU to purge Kazakh cadres and tried to russianize Kazakh people as well. 168kadrolarını tasfiyede ustalıkla kullandı ve Kazakları Ruslaştırmaya gayret sarfetti. Aralık olayları ile ilgili olarak yüzden fazla kişi mahkum edildi. Kazakistan Yüksek Mahkemesi K. Rıskulbekov'u ölüm cezasına hükmetti. Bu durum dünyada tepkilere yol açtı. Çekoslavakya, Polonya, Macaristan, ABD ve diğer ülkelerin ileri gelen şahsiyetleri ile devlet adamları Sovyetler Birliği devlet başkanı M. Gorbaçov ile SSCB Meclis başkanı A. Gromyko'ya protesto mektupları yazdılar. Bu tepkilerin neticesinde Rıskulbekov'un ölüm cezası 20 yıl hapis cezasına dönüştürüldü. Aralık olaylarını araştıran Kazakistan SSC parlamento araştırma komisyonunun çalışmalarına hukukçu, doktor, sosyolog, siyaset bilimcisi, filozof, demograf, ekonomist, içişleri bakanlığı ve KGB görevlileri, entellektüeller, sendika ve çeşitli sosyal kuruluşların mensupları gibi çeşitli sahanın uzmanlarından oluşan 200 kadar kişi yardımcı oldu. Komisyon mektupların dışında, 25 cilt tutan iki bin belgeyi gözden geçirdi. Aralarında parti ve meclis yetkilileri, şahitler, olaya katılanlar, mahkum olanlar ve olayın kurbanlarının da olduğu 800 'den fazla kişinin ifadesini aldı. Komisyon 1986 Aralık olaylarında gençleri bastırmak için `Metel (Tipi)-86` diye adlandırılan özel bir planın uygulandığını ortaya çıkardı. Plan ilk defa Kazakistan'da tatbik edilmişti. Daha sonra bu plan 1989 'dan sonra Baku, Tiflis, Vilniyus ve Erevan gibi bazı Sovyet cumhuriyetlerinin başkentlerinde meydana gelen olaylarda kullanıldı. 167SUMMARY On the 16th of December in 1986 the start of the December events was given by the Plenum of the Central Committee of the Communist Party of Kazakhstan. At the Plenum D. A. Kunayev was released from his duties of the first Secretary and named G. V. Kolbin for the post. Next day, Kazakh youth gathered in front of the government building of the Central Committe of the Communist Party of the republic to protest the election of Kolbin who was a Russian from outside Kazakhstan. The demonstration was peaceful and there were no attacks on other peoples. The youth didn't broke a law and public order. They demanded only explanation the solutions of the Plenum and expressed their discord with them. But the authorities cruelly suppressed the democratic demonstration with unlawful means. All USSR mass media informed of hooligan, nationalistic actions of alcoholics and drug addicts. Indeed the december action of the Kazakh youth was far from being nationalistic. It was not aimed at other peoples including Russians. As a matter fact, the december riot in Almaty, is the first political and democratic public action since Gorbachev began his new policies of perestroyka and glasnost in the USSR. CPSU blamed all Kazakh people as nationalist in its assesing of the December events in July 1987. Kolbin effectively used the decree of the CPSU to purge Kazakh cadres and tried to russianize Kazakh people as well. 168