Yağlıboya resim restorasyonu ve etiği

Abstract

ÖZET Tarihsel ve kültürel varlıkları zamanın yıpratıcı ve yok edeci etkenlerinden koruma düşüncesi, kültürlerin geleceğe aktarılması amacını içermektedir. Bu amaçla eserlerin korunması (conservation) ve onarımı (restoration) söz konusudur. Yüzyıllar önce üretilmiş olan geleneksel yağlıboya resimler olumsuz çevre koşulları (ısı, ışık nem, hava kirliliği v.b.) ve yapılan çeşitli mühadalelerle bir bozulma sürecine girmiştir. Geçmiş dönemlerde restorasyon amacıyla birçok yanlış uygulamalar yapılmış olmasına rağmen, bir taraftan doğrusu nasıl olmalı sorusuna aranan yanıtlarla 18. yüzyıl başlarında restorasyon, bilimsellik düzeyine gelmiştir. Yağlıboya resmin Avrupa'da en yoğun bulunduğu ülke İtalya olduğu için yağlıboya resim restorasyonunun gelişimi de bu ülkeden başlayarak diğer Avrupa ülkeleri, Amerika ve Japonya'ya da yayılmış, uluslararası bir bilim dalı haline gelmiştir. Resmin alt yapısı (taşıyıcı zemin, astar sıva, boya ve vernik tabakası) tüm detaylarıyla bilimsel araçlar yardımıyla incelenebilmededir (ultra-violet ışığı, infrared, X-ray fotoğrafları v.b.). Restorasyon öncesinde yapılan bu incelemelerle resmin durumu tespit edilmekte ve dokümantasyon sağlanmaktadır. Bu veriler ışığında teşhisi yapılan hasarların gerekli tedavi işlemlerine karar verilmektedir. Zaman, çevre faktörleri ve resmin kendi fiziksel yapısına bağlı olarak gelişen hasarlar, vernik, boya tabakaları, astar sıva ve taşıyıcı zemin üzerinde çatlama, yarılma, kırılma, kabarma ayrılma, kopma, tuvalde ise yırtılma delinme, kesilme ve deformasyon şeklinde kendi gösterir. Fiziksel yapısı zayıflamış olan tuvalin boya tabakaları ile olan tutuculuğunu yeniden oluşturmak üzere bilinen ve ispatlanan kurallar içinde bazı takviye (consolidation) çalışmaları yapılır. Bu işlemler ile kabarmış, çatlamış kalkmış ayrılmış olan boya ve zemin tabakaları tespit edilip sabitleştirilir. viiBu yöntem sağlamlaştırmak için yeterli gelmiyorsa, orijinal tuvalin yeni bir beze yapıştırılması önerilir. Bu yöntem ülkemizde rantualaj adıyla bilinmektedir. Bazı riskleri olan rantualaj işlemi, başarılı bir şekilde yapıldığı takdirde resim uzun bir süre sağlam kalabilir (uygun ortamlarda saklanması koşuluyla). Temizleme, restorasyonun en önemli ve tecrübe gerektiren işlemlerinden biridir. Resimlerin, temizleme safhasında yapılan çeşitli inceleme ve testlerle kullanılacak solventler ve miktarı tespit edilir. Eski ve kötü rötuşlar, sonradan eklenen boyalar (overpaint) görsel veya bilimsel yöntemlerle ortaya çıkartılıp temizlenir. Rötuş işlemi, restoratörün yeteneğini ortaya koyar. Resmin boya tabakasında dökülmüş olan bölümler (lacunae), özel yapılmış bir alçı ile doldurulur. Dolgunun boya dokusuyla uyumu çok önemlidir. Dolgusu yapılan resim, suluboya, guaş, tempera, pigment ve vernikli özel rötuş boyaları gibi geriye dönüşümlü malzemelerle, orijinal boya tabakasına müdahale edilmeden yalnızca hasarlı kısımlar bilinen imitative, noktalama, rigattino gibi yöntemlerle rötuşlanır. En son aşamada resim, sonradan kolay çıkartılabilen, yumuşak, doğal veya sentetik özel bir resim verniği ile verniklenir. Restorasyonda yapılan tüm işlemler içinde amaç, hasarlı bir resmi sağlamlaştırıp yeniden hayat kazandırmaktır. Bu noktada restoratörün göz önünde tutması gereken en önemli unsur, uygulanan malzeme ve yöntemlerin geriye dönüşümlü olması ve resme zarar vermemesi olmalıdır..

SUMMARY The idea of protecting historical and cultural wealth from the harmful and destructive effects of time implies the aim of transference of cultures to the future. For this reason we can talk about the conservation and restoration of works of art. The traditional oil-painting art that was produced centuries ago, is new into a corruption process by some negative environmental conditions like: heat, light, humidity and air pollution and many other interferences. Although the mistaken practices in older times, restoration reached a scientific level with some researches on `How to do right?` question in the beginning of 18th century. Because of the popularity of oil-painting in Italy, the development of restoration on oil-paintings began in that country and by spreading out the other European countries, America and Japan, became an international science. The substructure of painting (its support, ground, paint and varnish layers) can be examined in details by various scientific means like ultra-violet light, infra-red and x-ray photographs. Through these studies before the restoration, the condition of a painting can be determined, therefore some documentary is supplied. With all this datum, the identified damages will go into a treatment process needed. The damages which have been developed as connected with the environmental factors, time and painting's own physical condition, appear in the form of cracks, splits, breaks, blisters on the varnish and paint layers and also on support and ground. On the other hand, some piercing, thorn, cut and other deformation can be observed on the canvas. Some extra consolidation work is done within the acknowledged and proved principles in order to re-establish the holding between paint layers and IXweakened canvas. By this procedure, some broken, blistered and cracked layers of paint and support can be determined and made fixed. If this method is not sufficient to make it strong, it can be adviced to stick the original canvas onto a new cloth. This method is named `rantualaj` in our country. Besides the risks of this process, if it can be applied properly, the painting can remain in good condition for years, (only with a preservation in suitable surroundings.) Cleaning is one of the most important and experience demanding processes of restoration. During this operation, some necessary solutions and their amount are determined by various studies and tests. Old and wrong retouchings, overpaints are disclosed by some visual and scientific methods, in order to make clean afterwards. The retouching process reflects the skill of the restorer. Some fallen segments on the paint surface are filled with the special `lacunae` plaster. It is very important for the filling to be in harmony with the paint's tissue. After the filling, the picture is retouched with some reversible materials like watercolour, gouache, tempera, pigment and special varnished retouching colours, without touching the original colour surface. Only the damaged sections are retouched by some methods like imitative, pointing and rigattino. In the last stage, picture is varnished with a special varnish which is removable, soft and natural or synthetic. The ultimate object of a restoration process is to strengthen a damaged painting and let it come into light. At this point, the most important feature for the restorer to pay attention is to apply the reversible materials and methods and not to give any harm to the painting.