İngiltere`de pop-sanat

Abstract

ÖZET Bu çalışma İngiliz Pop-Sanat'ını kuşatıcı bir biçimde incelemeyi amaçlamıştır. Pop'un Amerikan damgası (etiketi) taşıdığını dikkate alan araştırma, iki farklı fakat birbiriyle yakından bağlantılı bir izleği benimsemiştir: Pop-Sanat'ın İngiliz cephesi kendi özgül koşullan içinde ele alınmakla birlikte, bu hareketin Amerikan Pop'uyla olan bağları ve/ya da ayırıcı sınır çizgileri tartışmaya açılmıştır. İki dünya savaşı arası, fakat özellikle II.Dünya Savaşı sonrasını izleyen yıllarda, batı dünyası, ekonomik, toplumsal ve kültürel düzlemde önemli dönüşümlere tanıklık etti. Hızla gelişen teknolojiye, çağdaş bir kentsel manzaraya ve filizlenen bolluk toplumuna, yani tüketim toplumuna, koşut olarak, yeni bir kültür, kitle kültürü/popüler kültür, devreye girdi. Amerika'nın gelecekte daha da güçlenecek olan 'kültürel emperyalizm'i, yine bu yıllarda gündeme geldi. 1950'lerin ortalarında filizlenen ve 1960'ların egemen sanat pratiği olan Pop-Sanat, bu yeni kültürel çevrede doğdu. Soyut Dışavurumcu sanata karşı güçlü bir tepkiyle gelişen Pop-Sanat, ikonografisini, tekniğini ve ifade tarzını kitle kültürü/popüler kültürden ve kitle iletişim araçlarının materyallerinden ödünç alan, profesyonel sanatçılar tarafından üretilmiş resim, heykel, baskı, kolaj, asamblaj gibi çok çeşitli sanat yaratılarını kapsamaktadır. Çıkış noktasını çağdaş kent kültüründe, esin kaynağını da tüketim toplumuna ve onun popüler kültürüne kök salmış olan imge ve nesnelerde bulmuştur. Modernizmin öngördüğü 'yüksek kültür' (high culture) ve 'alçak kültür' (low culture) arasındaki sınırları yıkma eylemi olarak okunan Pop-Sanat, bu bağlamda, postmodernizm nosyonun biçimlendiği ilk yönelimlerden biri oldu. İngiliz sanatçıların, Amerikan kaynaklı kültürü, Amerikalı sanatçılardan daha önce keşfetmiş olmaları dikkat çekicidir. İngiltere'de Pop-Sanat, genç İngiliz sanatçıların Amerikan kitle kültürü/popüler viikültüre besledikleri romantik ilginin bir sonucuydu. İngiliz sanatı Avrupa sanat geleneğinden geliyordu. Sanatçıların Pop yapıtlarına bakıldığında, bu olgu açıkça görülür. Öte yandan İngiliz resminde çok etkin bir figür olan Francis Bacon'ın içsel olguları dış gerçeklik bağlamında yorumlaması, genç İngiliz sanatçıları derinden etkiledi. İngiliz Pop'u üç evrede incelenir. Ressam, eleştirmen, tasarımcı, fotoğrafçı ve mimar gibi farklı alanlardan gelen kişiler tarafından 1952 yılında kurulan 'Bağımsız Grup' (IG), gerçekleştirdiği seminerler ve düzenlediği sergiler ile, bu hareket için gerekli olan ortamı hazırlamış oldu. Bu evrede vurgu teknoloji üzerine idi. Pop'un ikinci ve üçüncü evresi ise Royal College of Art (RCA) bünyesindeki genç sanatçıların çalışmalarından doğdu. 1957 yılında başlayan ikinci evrenin özgünlüğü - İngiliz Pop'unun Pop-Sanat'a kattığı bir özgünlük-, Pop'u, soyut sanat ile buluşturma başarısı oldu. Sanatçıların düzenledikleri sergiler ise 'çevre' (environment) niteliği taşıyordu. Ortaya çıkışı 1961 yihnda düzenlenen yıllık 'Young Contemporaries' sergisine rastlayan üçüncü evrede İngiltere'de Pop-Sanat, tutarlı bir devinim kazandı. 1960'lann 'coşkulu Londra'sında (swinging London) serpilen bu evrede, sanatçılar, ilk evrenin figüratif sanatına geri döndüler. Amerikalı ve İngiliz sanatçılar aynı kaynağı kullanmışlardı, ancak ortaya çıkan sonuç birbirinden çok farklı oldu. İngiliz Pop'u, Amerika'da olduğu gibi kültürel bir süreklilik değil, kültürel bir kopuştan doğmuştu. Doğrudan kitle kültürü/popüler kültürün dilini kullanan Amerikalı meslektaşlarının tersine, İngilizler, son kertede 'sanat' üretmeyi amaçlıyorlardı. Esinlendikleri kültürün imge ya da nesnelerini sanatsal yaratıları için yalnızca bir araç olarak gördüler. Amerikalı bir Pop ressamı, resmini, tek bir imge ya da öykü üzerine kurmuştur. Bir İngiliz Pop ressamının resmi ise 'seçilmiş, öznel bir imgelem sentezi'dir. Dolayısıyla, Amerikan resminin amblematik yapısına karşın, İngiliz resmi, izleyicisine, karmaşık (bilmecemsi) bir kurgu sunar. Araştırmanın bütünlüğünü bozmamak kaygısıyla, Türkiye'de Pop- Sanat konusu çalışmada ele alınmamıştır. Bunun yerine, konuyla ilgilenenler düşünülerek, Türkiye sanat ortamına Pop-Sanat'ın etkisi üzerine bir inceleme ek olarak ayrıca verildi. Konunun ciddi bir araştırma vıııgerektirdiğinin bilincinde olmakla beraber, bu bölümün, yapılması olası çalışmalara bir başlangıç oluşturacağı düşünüldü. Günümüzde Amerikan Pop'unun ana damar, İngiliz Pop'unun ise onun bir kolu olduğu biçiminde yaygm bir kanı vardır. Sözkonusu yanlış kanıyı az da olsa değiştirebilecek yeni yaklaşımlar ve farklı bakış açılan geliştirebilmek bu tezin amacı olmuştur. ıx

SUMMARY A main purpose of the thesis has been to investigate British Pop-Art in a comprehensive way. Taking into consideration the fact that Pop-Art had the stamp (label) of American Pop-Art, research work adopted two differing but complimentary approaches: although the British aspect of Pop-Art was studied in its spesific context, the movement's connections with and/or differences from American Pop-Art has been discussed. Between the two world wars, but particularly following the Second World War, the western world witnessed important changes in economic, social and cultural sepheres. Following the increasing pace of technological change, urbanisation, economic welfare and consumer society, a new type of culture, i.e., mass culture/popular culture, emerged in the western world. 'American cultural imperialism', which was to increase its impact in the years to come, also showed its influence in the same period. It was in this spesific cultural environment that Pop-Art emerged in the mid-1950's and became the dominant art practise of the 1960's. Pop- Art, which emerged out of the strong reaction to Abstract Expressionism, covers a wide range of works of art, such as painting, sculpture, print, collage, assemblage, produced by professional artists on the basis of iconography, techniques and styles of expression borrowed from mass culture/popular culture and the material of means of mass communication. Its starting point has been contemporary urban culture and source of inspiration in the images and objects that took root in the mass consumption society. Pop-Art can be read as one of the artistic approaches that contributed to the notion of postmodernism in its effort to do away with the borders between 'high culture' and 'low culture' that modernism had envisaged. It is significant to note that, British artists discovered the new culture before the Americans did. For Pop-Art in Britain emerged inconsequence of the romantic interest that young Pop artists had for American mass culture/popular culture. British art was based on the European tradition of art. This can clearly be seen in the works of British Pop artists. On the other hand, an important figure in British painting, Francis Bacon, who had treated internal facts in connection to external reality, deeply influenced young British Pop artists. British Pop-Art can be divided into three period. In the first period, 'Independent Group' (IG), founded by painters, critics, designers, photographers and architects etc. coming from a wide range of backgrounds, prepared in the intellectual environment for Pop-Art as a result of seminars and exhibitions organized. In this period emphasis was on technology. Second and third period of Pop-Art emerged from the works of young artists who came together under the umbrella of Royal College of Art (RCA). The main feature of the second period that started in 1957 enriched Pop-Art with the original contribution of British Pop artists, in that, they were successful in converging abstract art and Pop art. And exhibitions organized by British Pop artists had the feature of 'environment'. The third period, which coincided with the annual 'Young Contemporaries' exhibition, brought a new and consistent momentum to the British Pop-Art In this new period which developed in the 'swinging London' of the 1960's, artists went back to the figurative art of the first period. Wheras both the American and British artists utilised the same sources, the result came to be different. By comparison to their American counterpart, British Pop-Art did not emerge from a persisting cultural tradition, but from a cultural break. In contrast to their American colleagues, British Pop artists aimed, in the final analysis, to produce works of 'fine art'. They took the images and objects of the culture which inspired them only as a 'means' to their ends. An American Pop painter builds his/her painting on only one image or story. However, a painting of a British Pop artist is a 'synthesis of personally selected images'. Thus in contrast to the amblematic structure of American Pop painting, British Pop painting provide a complex (puzzling) composition to its spectator. XITurkish Pop-Art has not been included in the main body of the thesis. For the discussion would have made the presentation unmanageable. However, in view of the questions that readers might have on Turkish Pop-Art, an Appendix has been provided which deals with the influence of Pop on Turkish Art. Although the author was conscious of the need for a comprehensive research work on this subject, the aim has been to provide a few preliminary remarks with the hope of preparing the ground for any future research in the field concerned. Finally, there is today a mistaken but widely held view which takes American Pop-Art as the original and the British Pop-Art as if it was only a local variant of the main movement. One of the overriding concerns of the thesis has been to challenge the incorrect opinion referred to above so that new points of view could be developed and alternative approaches can be adopted. Xll