Sülüs hattın tarihsel evrimi, anatomisi ve estetik yapısı

Abstract

68 - 13. ÖZET Tarihî Kaynaklara göre, İslâm yazısının ilki Kûfî yazısıdır, ve Sülüs yazısı Kûfî'den alınmıştır. Sülüs yazı, Emevîler ve Abbasîler zamanında terakki etmiştir. İbn mukle (10.y.y.) Kûfî yazıdan yazılıp okunması daha kolay olan Nesih ve Sülüs yazılarını geliştirmiş, İbn Bevvâb (1 l.y.y.) ise bu yazılara estetik değerler kazandır mıştır. Yâkût Musta'simî (13. y.y.) Aklâm-ı Sitte'yi geliştirdi ve yeni bir hat ekolü kur muş oldu. Osmanlılar hat sanatına büyük önem vermişler ve yazıya yeni bir estetik gü zellik katmışlardır. Burada bilime ve sanata büyük önem veren Osmanlı Sultanları nın desteği küçümsenemez. Yâkût Musta'simî'den sonra ilk önemli Osmanlı hattatı Şeyh Hamdullah (15. y.y.) Aklâm-ı Sitte'yi Türk zevkine göre yeniden geliştirdi ve Türk yazı ekolünü kur muş oldu. Ondan sonra en büyük hat sanatkârı Ahmed Karahisârî (16. y.y.) yeni deneme ve kreasyonları ile tanınır. Hafız Osman (17. y.y.), Şeyh Hamdullah'ın Sülüs ve Nesih yazılarını en yük sek düzeye çıkarmıştır. Hafız Osman'ı 19. y.y. hattatları, Mustafa Rakım, Mustafa İzzet Şevki Efendi, Sami Efendi, Çarşambalı Arif Efendi ve Nazif Efendi gibi önemli hat sanatçıları izle di ve Sülüs, Celî Sülüs hattı, 20. y.y. hattatları tarafından günümüze kadar başarılı bir şekilde devam ettirildi. Güzel Sülüs ve Celî Sülüs yazı yazmak, iyi bir anatomi ve kompozisyon bil gisi gerektirir. Sülüs ve Celî Sülüs yazısında daha iyiye ulaşma isteği, harf ve harf çeşitleri nin gelişmesi kadar harflerin oluşturduğu kompozisyon ve şekillerde de bazı geliş melere sebep olmuştur. Sülüs ve Celî Sülüs yazısında harflerin, formların ve metnin güzelliği, diğer sanat dallarında olduğu gibi estetik ve ince bir zevkin ürünüdür. Sonuç olarak farklı kompozisyon çeşitleri, Müsennâ yazılan, yazı-resim, tuğ ra tarzı gibi çeşitler geliştirildi ve Sülüs, Celî Sülüs yazısı sanatkârları birbirinden güzel eserler verdiler.

69 - 14. SUMMARY According to historical resources, Kufic is the first Islamic calligraphy from which Thuluth calligraphy was adopted. Thuluth calligraphy was advanced at the times of Amawians and Abbasians. İbn Mukle (10th century) had developed Neskh and Thuluth calligraphy which were written in Kufic but could be read easier, while ibn Bewab (11th century) had added esthetic values to them. Yakut Musta'simi (13th century) had developed `Aklam-i Sitte` and founded a new method of callig raphy. The Ottomans had given great importance to the art of writing and added new esthetic beauty to it. Hence, the Ottoman Sultans who had given great impor tance to knowledge and art, their support could not be minimized. AfterYakut Musta'simi the first important Ottoman calligraphist Sheikh Ham dullah (15th century) had developed `Aklam-i Sitte` according to the Turkish tast and had become the founder of the Turkish method of calligraphy. After him came the greatest writing artisan Ahmed Karahisâri (16th century) who was known for his new attempt and creations. Hafiz Osman (17th century) had raised Sheikh Hamdullah's Thuluth and Neskh calligraphy to the highest standard. Hafiz Osman had been followed by 1 9th century calligraphists, important ar tisans like Mustafa Rakim, mustafa İzzet, Shawki Efendi, Sami Efendi, Charsham- bali Arif EfendiandNazif Efendi. Thus Thuluth, Celi Thuluth calligraphy continued up today successfuly by (20th century) calligraphists. To write fine Thuluth and Celi Thuluth calligraphy needs good knowledge of anatomy and composition. In Thuluth and Celi Thuluth calligraphy, the desire of a better attainment had caused the development of letter kinds as much as the development in the diminis hed composition and shape of letters. In Thuluth and Celi Thuluth calligraphy, the beauty of the letters, forms and significance, is the product of an esthetic and fine taste like any other branches of art. As a result, different kinds of composition are Muthenna writing, Picture-wri ting, other kinds like Monogram and adorning were developed. The artisans of Thu luth and Celi Thuluth calligraphy had given traces, each of them was fine more be autiful than the other.