Kentleşme, kuşaklar ve müzik -Üsküdar ilçesinde 1980 doğumlu lise öğrencilerinin müzik beğenilerinin ailelerinden farklılaşması

Abstract

ÖZET Günümüzde, nüfusun büyük çoğunluğunun yaşadığı kentler, sadece nüfus yoğunluğuyla değil, ayırdedici sosyal-kültürel yaşam karakteristikleriyle de ifade edilirler. Kentler, heterojen ve dinamik yapılarıyla, her zaman toplumdaki değişimin odak noktası olmuşlardır. Tarihsel bir kent olduğu halde, nüfusunun çoğunluğu göçmenlerden oluşan İstanbul, doğu ile batının, geleneksel ile modernin buluştuğu-bazen çatışıp, bazen örtüştüğü- bir dünya kentidir. Yoğun bir yatay ve dikey sosyal hareketliliğe sahne olan İstanbul, bütün büyük kentler gibi, heterojen yapıya sahiptir. Kentteki çeşitli alt kültür grupları, kültürel biçimlenmelerle kendilerini ifade ederler ve kimliklerini oluştururlar. Göçmenler için, kültürel kimlik edinme süreci kentlileşme süreci ile eşdeğerlidir. Farklı kentlileşme süreçlerindeki insanların farklı kültürel değerleri olması da, doğal bir sonuçtur. Bu araştırmada, `kentlileşme sürecindeki konumlan farklı olduğu için, lise öğrencilerinin müzik beğenileri ile anne-babalarınm müzik beğenilerinin farklı olacağı` yolundaki bir hipotez kullanılmıştır. Tezin evreni olarak seçilen Üsküdar ilçesinde, 25.383 lise öğrencisi vardır; kız ve erkek öğrenciler hemen hemen eşit orandadırlar. Okulların çoğunda, erkekler yarıdan biraz fazla iken, dinsel liselerde kızların çoğunlukta olduğu gözlenmektedir. Alan çalışmasında, a) anket tekniği, b) röportaj tekniği' nden yararlanılmıştır. Ömeklemin oluşturulmasmda tabakalı yöntem kullanılmıştır; anketi yanıtlayan grup Üsküdar'daki 4 farklı türdeki lisenin, ilçe çapında temsil ettikleri oranlara uygun olarak, a) raslantısal olarak seçilmiş 103 öğrencisini ve b) onların anne-babalan olan 203 kişiyi, yani, toplam 306 kişiyi içermektedir. Anket verilerinin sınıflandırılmasında kullanılan bir parametrede, hem erkek, hem de kız öğrenciler en fazla pop müziğine değer verirken, anne-babalarm halk müziğini tercih ettikleri ortaya çıkmıştır. Başka bir parametrede ise, anne-babalarmIE % 78,2'lik bir çoğunluğu İstanbul'da birinci kuşak iken, öğrencilerin % 78,6'lık bir çoğunluğunun istanbul'da doğmuş oldukları saptanmıştır. îki parametre arasındaki süreklilik hipotezi doğrulamaktadır. Yani, kentsel köken ile kırsal kökenin müzik beğenisinde belirleyici rol oynadığı, yapılan araştırmada, kamtlanmaktadır. İki cinsiyet grubunun da, müzik beğenisini koşullayan öğeler oldukları görülmektedir; erkek öğrencilerin % 25 'sinin ikinci tercihi arabesk müziği iken, kız öğrencilerin % 14'ünün ikinci tercihi rock müziğidir. Aslında, kız öğrencilerin ikinci tercihi bir tek tür üzerine fazla yoğunlaşmamakta, çeşitlilik göstermektedir. Örneklemde öğrenci sayılarına orantılı olarak temsil edilen dört lise türünün, her birinin kendine göre müzik beğenisi profilleri vardır: 1) dinsel liselerde ve yüksek yetenek liselerinde, pop müziğine eğilim, öteki iki lise türünde olduğundan, dikkat çekecek derecede daha azdır. Bu lise türlerinden, ikincisinde pop müziğini beğenen kimse çıkmamıştır. Birincisinde ise, pop müziği % 50'ye ulaşamazken, arabesk müziğinin, tüm liseler arasında en yüksek oranda, dinlendiği gözlemlenmektedir. 2) Kitle liseleri ve özel liselerde, pop müziği çok revaçtadır; Kitle liselerini ayırdeden bir özellik te, 13 değişik müzik türünü daha sevenlerin varlığı ile ortaya çıkan, `çeşitlilik`tir. Anne-babalarda, kitle liseleri grubunda Türk halk müziği en yüksek oranda benimsenmekte, dinsel liselerde ise, en yüksek ilgiyi arabesk müziğinin gördüğü anlaşılmaktadır (bu açıdan, dinsel liselerde öğrenci/ana-baba farklılaşmasının biraz daha az olduğu düşünülebilir). Yüksek yetenek liselerinin anne-babalan en fazla Türk halk müziği dinlerken, ikinci tercihte, dini müzik ve pop müziği eşit oranlarla ortaya çıkmaktadırlar. Türk sanat müziği ise, üç lise türünde ikinci tercih iken, yüksek yetenek liselerinde hiç yer almamaktadır. Araştırmada, bir de, `örnek olay` incelemesi yer almıştır. Anket sonuçlarında beliren tabloyu bireysel profiller düzeyinde gözlemleyebilmek için, çoğunluk gruplarını temsilen, bir erkek, bir de kız öğrenci seçilmiş ve, bu ikisiyle, bireysel yönden derinleşen sorular içeren röportajlar yapılmıştır.

IV SUMMARY In contemporary societies, the majority of the population live in urban environments. A city's identity is expressed not only in terms of the population density, but through its distinctive social-cultural traits as well. Cities, thanks to their heterogeneous and dynamic structures, have always been the focal point of change in all societies. Istanbul's background as an urban center goes far back in history; yet the majority of its present-day population are first generation, residing in a metropole where East and West, tradition and modernity feature side by side-sometimes clashing, sometimes providing feed-back to each other. Istanbul is very dynamic, both horizontally and vertically, and resembles all big cities with regard to its heterogeneous structure. Its various subcultures express themselves through their specific cultural formulations and, thus, acquire unique identities. For immigrants, the urbanization process consists of acquiring a cultural identity. Since each group follows a unique process of urbanization, each of them will, inevitably, manifest unique cultural values. A hypothesis such as, `The musical tastes of highschool students are different from those of their parents, since each generation occupies a different position in the urbanization process`, was used in this research. In Üsküdar county, the locus of the research, reside 25.383 highschool students, with an almost even distribution of females and males. In the majority of schools males have a slight margin, whereas in religious high schools females constitute the larger group. During the fieldwork, two techniques, a) question sheet, b) interview, were used. The sampling was formed according to a stratified system; questionnaires were handed out to 306 people, consisting of a) 103 students randomly selected from the 4 different types of high schools, proportionally to the size of the student populations they represent, and b) 203 adults who are their parents. Two of the parameters used to assess the data obtained are as follows: First, it appears that, while both male and female students value pop music overall, the parents prefer folk music. The second parameter shows that parents are 78.2 %first generation in İstanbul, while 78.6 % of the students were born there. A continuity between the two parameters confirms the hypothesis; that is, the research is proving that `urban origin` and `rural origin` are determinants in musical taste. It also appears that the two sexes are determinants in musical taste, as well: while arabesque music is the second option of 25 % of the male students, that of 14 % of the female students is rock music. Actually, the second option of the female students is not focusing on one particular genre, but rather spreads out to a large variety of genres. Each of the four types of high schools, which were represented in the sampling proportionate to size of student population, has its own profile of music taste: 1) among the religious high schools and high schools for the gifted students, the tendancy for pop music is remarkably lower than in the other two types of schools. In the latter, there was not one who liked pop music. As to the former, less than 50 % of the students liked pop music, while the highest consumption of arabesque music among high schools occurs there. 2) In the general type high schools and private high schools, pop music is highly popular; one trait special to general type high schools is `variety` that manifests itself through the existence of another 13 music genres appreciated by small groups of students. Among the general type high school parents, Turkish folk music has the highest ranking, while religious high school parents value arabesque most (from this vantage point, one can assess that the generation gap between students and parents is at its lowest ebb in religious high schools). Parents of high schools for the gifted students listen to Turkish folk music most, with religious music and pop music ranking second, both with the same rating. Turkish classical music, which has second place in three high school types, does not feature at all among the preferences of high school for the gifted parents. Also included in this research is a `case study` section, in order to observe at a level of individualistic profiles the general picture provided by the parameters. One male and one female student, each of whom has most of the characteristics of the majority, were approached for interviews that covered the individual issues in depth.