Panagia Muhliotissa Kilisesi

Abstract

Ill ÖZET Yaptığım araştırmaya göre Bizans dini mimarisinde görülen plan tiplerin dökümü şu şekildedir; Tek Nefli plan, Bazilikal plan, Kubbeli Bazilikal plan, Tek Mekanlı Merkezi plan, Rotondo plan, Dehlizli plan, Haçvari plan, Oktogonal plan ve esas konumuz olan, Panagia Muhliotissa Kilisesi'nin de dahil olduğu Yonca plandır. Yonca plan ise Trikonkhos(üç yapraklı) ve Tetrakonkhos(dört yapraklı) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Yonca plan kubbenin örttüğü kare bir sahanın üç veya dört bağımsız kemerle yarım kubbeli birer apsise açılması ile oluşan tiptir. Athos'taki Katolig Megiste Lavra(trikonkhos) ve Heybeliada'daki Panagia Kamariotissa (tetrakonkhos) Manastır Kilisesi gibi. Son devir Bizans dini mimarisi ve sanatım ele aldığımızda ise gördüğümüz; bu dönemin Paleologoslar dönemi olup, artık Bizans İmparatorluğu'nun da çöküş safhasına girdiği süreçtir. Bundan dolayı büyük ve görkemli binalara rastlamak pek mümkün değildir. Daha çok mevcutların onanmı, küçük kiliseler ve eklemeler görülmektedir. Malzeme ise genelde devşirmedir. Plan tipi olarak Dehlizli, Tek Nefli, Yunan Haçı ve Yonca planı görmekteyiz.Sosyal ve sanat yaşamında da yine aynı düşüş görülmektedir. Saraylardaki zevk-i alem azalmış, altın ve gümüş kullanımı yerini bakıra bırakmış, kiliseler kapalı kutu hale gelmiştir. İkonalarda Girit ekolü kullanılıyor, Aghiographia artıyor ve daha fazla Ortodoks yapı oluşuyor. Çalışmanın en önemli konularından; Dinsel işlevini halen sürdürmekte olan tek Bizans kilisesi, Fatih ilçesine bağlı Fener'de bulunan Panagia MuhliotissaIV Kilise II. Mehmed(Fatih) tarafından Osmanlı'ya mimari katkılarından dolayı mimar Hristodolos'a verilmiştir. Fatih'in bu konuda çıkardığı fermanlarla bina bu güne kadar Ortodoks kilisesi olarak korunabilmiştir. Bina tetrakonkhos bir plan örneği sergilemektedir. ANAHTAR KELİMELER: Mimari, Paleologoslar, Bizans, İstanbul, Kiliseler.

SUMMARY According to the research, the plan types in Byzantium religious architecture is listed following; single nave, basilical plan, domed basilical plan, single plae central plan, rotondo plan, corridor plan, octagonal plan and our main topic of consideration Clover plan which is seen in Panagia Muhliotissa Church. Clover plan type divides into two namley Trikonkhos (three leaves clover) and Tetrakonkhos (four leaves clover). This plan is formed by a square covered by a dome, having three or four openings to semidomed abscissas. For example, Catholic Megista lavra (trikonkhos) in Athos and Panagia Kamariotissa Church (tetrakonkhos) in Istanbul. When we take last period Byzantium religious architecture into consideration, we see that this period is Paleologos period which is the period that Byzantium empire collapsed. That's why it's not possible to see huge and splendid buildings. We see mostly repairments of current ones, small churhes and some joints. The material used was usually devşirme. Plan types that are faced are Corridor, Single nave, Greek cros and Clover plan. The same decrease is seen in social and art life. The entertainments in the palaces decrease, instead of gold and silver copper is used. Church is closed box. Cretan ecol was used in icona Aghiographia increases and a more Orthodoks structure is formed. One of the most important topics of the study which is the only church carrying on it's duty as a church is Istanbul Church. This is the Panagia Muhliotissa Church in Fatih Fener. This church is established by VIII Mihael's daughter Maria Paleologina in 1258- 1282 and dedicated to Hz.Meryem.VI This church is given to architect Hristodulos by II Mehmet because of the contribution to the Ottoman architecture. This building is kept as an Orthodoks Church by a ferman of Fatih. This building is an example of Tetrakonkhos plan. KEY WORDS: Architecture, Paleologos period, Byzantion, Constantinople Churches.