Topkapı Sarayı`ndaki halı seccadelerden bir grubun incelenmesi

Abstract

Ill ÖZET ( TOPKAPI SARAYI'NDAKİ HALI SECCADELERDEN BİR GRUBUN İNCELENMESİ ) Bu çalışmada; orijinleri ve devirleri belirlenememiş otuz yedi adet olan Topkapı Sarayı halı seccadelerinden, kılaptansız dokunmuş on dört adet halı seccade ile bir kılaptanlı halı seccade ve kılaptanlı bir halı ele alınmıştır. Önemli bir koleksiyon oluşturan bu grubun Türk Halı sanatındaki yerini belirlemek amaçlanmıştır. Belirlenen yöntem çerçevesinde ilk olarak, Topkapı Sarayı halı seccadelerinin kökenine, şimdiye kadar kronolojik olarak nasıl bakıldığı konusu değerlendirilmiştir. Hangi halı grupları ile benzerlik gösterdiği tespit edilmiş, benzerlik gösterdiği bu gruplar tanımlanıp, hangi yönden benzerlik gösterdikleri incelenmiştir. Konu edilen halı seccadeler tek tek incelenip, desen özellikleri, dokuma tekniği özellikleri, renk ve boyar madde özellikleri açılarından analizleri yapılmıştır. Bu sayede birbirlerine benzer ve farklı yönleri ortaya çıkarılmıştır. Tüm veriler sonucunda halı seccadelerin orijinleri ve tarihsel değerlendirmesi yeniden gözden geçirilmiştir. Halıların çoğunda İran etkisi gözlenmiştir. Kompozisyon semasındaki desen özellikleri ve Şii inancındaki yazılar, İran kökenlidir. Boyarmadde analizi yapılan halıların çoğunda da İran florasına ve halı geleneğine ait boyarmadde kaynaklan saptanmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Topkapı Sarayı Müzesi, Halı Seccade, Boyarmadde Analizi, Teknik Analiz, İran Halıları, Hereke Halıları.

IV SUMMARY ( RESEARCH ON A GROUP OF THE PRAYER RUGS İN THE TOPKAPI SARAY COLLECTION ) This work handles 14 prayer rugs without metal thread and 1 prayer rug with metal thread out of the total 37 Topkapı Saray prayer rugs, and 1 carpet with metal thread, which all of these samples have not been deciphered about their ages and origins, and all belong to the Topkapı Saray Museum carpet collection. To figure out the place of this group of carpets of a very unique collection within the art of Turkish carpet is the main purpose of this thesis. Within this framework, initially, the chronological origination of the Topkapı Saray prayer rugs has been studied. Afterwards, the intersecting similarities with the other carpet groups have been found out, defined and examined and analysed one by one for their pattern properties, structural properties, colour and dyestuff. Thus the similarities and differences have been pointed out relatively. Through light of this ascertainment, the know origins and the historical datas of these prayer rugs have been revised. Persian impression has been detected for the majority of the selected samples. The pattern properties in the compositional scheme and verses of Shiite belief, has their roots from Persia. On the majority of the pieces which had their dyestuff analysis, it had been found out that the dye which had been used, have shown strong belongings to the Persian carpet tradition and flora. Key Words: Topkapı Saray Museum, Prayer Rug, Dyestuff Analyses, Structure Analyses, Persian Carpets, Hereke Carpets.