Orta Çağ`da Fergana, Şaş ve Taraz bölgelerinin tarihi (hicri 80-400/miladi 700-1000)

Abstract

ÖZET Orta Asya tarihinde henüz açıklanmamış bölümler vardır. Fergana, Şaş ve Taraz bölgelerinden bir zaman Doğuyla Batıyı bağlayan İpek Yolu geçiyordu ve bu yüzden ki Fergana, Şaş ve Taraz tarihi olarak oldukça büyük önem taşıyan ve incelenmesi gereken yerlerdir. Arkeolojik, nümizmatik, etnografık v.b. araştırmalar sayesinde elde edilen bilgilere göre Orta Asya'nm bu bölgelerinde 700-1000 yılları arasında Batı ve Doğu Göktürk Türk devletleri, Türgeşler, Şamaniler ve Karahanlılar gibi devletlerin hüküm sürdüğü tespit edilmiştir. Adı anılan bölgelerde birçok bilim adamı tarafından bu bilinmeyen hususları aydınlatmak ve tarihin bu bölgeye ait olan kısmını gün ışığına çıkarmak amacıyla derin araştırmalar yapılmıştır. İlk ilmi araştırmalar XIX. yüzyılın ikinci yarısında Rus doğu uzmanları tarafından başlanmıştır. Başta V.V. Barthold, N.Ya. Biçurin, A.N. Bernştam (XIX.yüzyıl), S.T. Tabışaliyev, R.Şeşen, D.V. Vinnik araştırmış ve günümüzde de halen birçok bilim adamı tarafından araştırmalar devam etmektedir. Biz bu tezimizde bütün bu veriler doğrultusunda bu bölgelerin 700-1000 tarihleri arasındaki coğrafi, tarihi, ekonomik, sosyal ve etnografik durumunu aydınlatmaya çalıştık. Bu araştırmamızda öncelikle Orta Asya'nın en ünlü nümizmatı Prof. Dr. Vedorov'un çalışması ve kazı raporlarından yararlandık. Ayrıca Biçurin' in Çince kaynaklardan yaptığı bu bölge tarihleriyle ilgili üç ciltten oluşan derlemesi ve Sui Hanedanlığı döneminde yapılan bu bölgenin ilk kez tarafımızdan Türkçe' ye çevrilmiştir. 46

ABSTRACT There are still some undefined sections in Middle East Asian history. In early times in Fergana, Şaş and Taraz regions there was a great Silk Road that connects East to West. For this reason Fergana, Şaş and Taraz are very important regions and have to examine because of their historical background. Belong to archeolog, numizmatic ethnographic, researchers proved that at this sections of Middle Asia were ruled by West and East Gök Türk governments, like Türgeş. Samani and Karahans between 700 and 1000 years. To discover the unknown suggests and prove the history of this region, many scientists have made deep researches in this sections named above. First scientific researches started in the second half of 19th century by Russian specialists. First of all V.V. Barthold, N. Ya. Biçurin, A.N. Bernştam (XTX.century), S.T. Tabışaliyev, RSheshen. Also D.V. Vinnik made researches and today the researches still continue by many scholars. In our research work, the of all these informations we tried to illuminate the geagraphic, historic, social and ethnographic conditions of these sections between 700 and 1000 years. Firstly we used the studies and excavations reports of Prof. Dr. Vedorov who is the most famous numizmat of Middle Asia. And also the three volumed of Collections that includes the history of this sections made by Bichurin from Chinese documents and for the first time the map of this region which made in Sui Dynasty period was tranlated by us. 47