Türkiye`de film arşivciliği sorunları ve arşivciliğin Türk sinema ve televizyonuna etkileri

Abstract

IV ÖZET Sinemanın sanat dalı ve belge olarak değeri sinema endüstrisinin temellerinin atıldığı ülkelerde bile uzun yıllar boyunca -ticari amaç dışında- algılanamamıştır. Özellikle I ve EL Dünya savaşları sonucunda ülkeler kültürel mirasın korunması konusunda bilimsel çalışmalara başlamış, 193 8 'de FIAF : Uluslararası Film Arşivleri Federasyonunun kurulmasıyla film arşivciliğinin kurumsallaşmasının önü açılmıştır. Türk sinemasında filmler nitelik ve nicelik açısından 1960 yılından sonra artmıştır. Bunun sonucu olarak genç sinemacıların öncü eserleri seyirciyle buluşmuş, sinema sanatı üzerine yapılan tartışma ve panellerle etkin bir kültürel ortam oluşmuştur. Bu yıllara kadar çekilen filmler belediyeye ait depolara uygun olmayan koşullara terkedilmiştir. Aynı dönemde 1962 yılında İDGSA1 bünyesinde kurulan Kulüp Sinema 72adlı özerk öğrenci derneği sinema konusunda çalışmalara başlamıştır. Kulüp Sinema 7 kurucuları film gösterilerinin yanı sıra elde ettikleri filmleri koruma altına alarak ilk film arşiv kurumunun temellerini atmışlardır. 1970'lerde film arşivciliği çalışmaları 1969 yılında kurucuları tarafından devlete devredilerek İDGSA Film Arşivi adını alan bu kurum tarafından yürütülmüştür. 1970'li yılların ortalarına doğru İDGSA Film Arşivi sinema eğitimi vermek amacıyla açtığı sinem kurslarını `enstitü` adını alarak genişletmiş ve Türkiye'de ilk resmi sinema eğitimini başlatmıştır. 1980'ler Türk sinemasında bireysel konuların ağırlıklı olduğu film örnekleri görülmektedir. Bu yıllarda YÖK' ün kurulmasıyla İDGSA Sinema-TV Enstitüsü, MSÜ Sinema-TV Merkezi adını almış ve arşivcilik çalışmalarına bu isimle devam etmiştir. 1990'lı yıllardan günümüze kadar olan süre içinde Türk filmleri, sayısı hızla artan özel televizyon kanallarında gösterilmeye başlanmıştır. Bu süreçte televizyon kanalları Türk filmlerinin mülkiyetini satın almışlardır. ı İDGSA : İstanbul Devlet Güzel Sanatlar AkademisiTürkiye'de Film arşivciliği bilimsel temellerle bir üniversite kurumu içerisinde doğmuş ve gelişmiştir. Ancak film arşivciliği devlet yönetimleri tarafından hiçbir zaman ayrı bir mesleki alan olarak görülmemiş, arşivciliği teşvik açısından devlet desteği ve sürekli bir politika yürütülmediği için bugün hakkettiği gerçek yerini bulamamıştır. ANAHTAR KELİMELER ; Sinema, Film Arşiv, Sinematek, MSÜ Sinema- TV Merkezi, Görsel-İşitsel Arşiv

VI SUMMARY The value of cinema as an art and document - except its commercial purpose- could not be perceived for along time even in the countries where the first bases of this industry were settled. Especcially, after the first and second World War nations started scientific studies on the preservation of their cultural heritage and with the foundation of FIAF in 1938 ( International Film Archives Federation), film archiving started to be institutional. The films in Turkish cinema regarding their quality and quantity increased after 1960. As a result, the pioneering works of young film makers reached audiences and also with panel discussions, an effective cultural circumstance was formed. During the same period, in 1962, an autonomous students' club named the Club Cinema 7, under the sutructure of IDGS A, started to work on cinema. Apart from film projection, by preserving these films the founders of the Club Cinema 7 laid a foundation of the first institution of film archive. In 1969, the works of film archiving was transfered to the government and then carried out by the institution IDGS A Film Archive in 1970, the courses which were held with the purpose of cinema education were expanded and by naming 'institute', the first formal cinema education were started. In 1980s, films with individual themes can be seen at great majority. In those years, whith the foundation of YÖK, DDGSA Cinema-TV Institute, was named University of Mimar Sinan, Sinema-TV Center and continued its archival works with this name. Since 1990s, Turkish films have been shown on private TV channels, of wich numbers are rapidly growing. During this period, TV channels held the property right of the Turkish films. In University of Mimar Sinan Cinema-TV Center, where the orijinals are archived, copies of the films have been supplied for the persons and foundations in need. But while doing this, to avoid any damage on films, it has been struggling with difficulties either regarding law or finance. StT6***»TT*VII KEY WORDS : Cinema, Film Archive, Cinematek, MSÜ Cinema-TV Center, Audio-visual Archive